Mở Đầu: Câu Hỏi Vĩnh Hằng Của Nhân Loại
Từ xưa tới nay, hạnh phúc luôn là mục đích cuối cùng mà tất cả mọi người đều theo đuổi. Dù sống ở bất cứ nơi đâu, trong hoàn cảnh nào, mỗi con người đều khao khát có được một cuộc sống yên bình, tự tại và viên mãn. Nhưng thực sự, hạnh phúc là gì? Nó nằm ở đâu? Và làm thế nào chúng ta có thể đạt được nó?
Các câu hỏi này không phải là mới. Hơn hai ngàn năm trước, đức Phật Thích Ca Mâu Ni đã chỉ ra con đường rõ ràng để chúng ta hiểu được bản chất thực của hạnh phúc và cách để đạt được nó. Trong kinh điển Mangala Sutta (Hạnh Phúc Kinh), đức Thế Tôn đã dạy những điều thiết yếu nhất để con người có thể sống một cuộc đời thực sự hạnh phúc, an yên và viên mãn. Những lời dạy này không phải là những lý thuyết trừu tượng, mà là những nguyên tắc thực tiễn, dễ áp dụng vào đời sống hàng ngày của mỗi chúng ta.
Hạnh phúc là gì, mà ai cũng phải đi tìm?
Câu Chuyện Về Bình Minh Và Thiên Nhân
Theo kinh tích, vào một đêm khuya, khi đức Thế Tôn đang ngụ tại Jetavana (Kỳ Viên) của trưởng giả Anathapindika gần thành Savatthi, có một vị thiên nhân toàn thân phát ra ánh sáng rực rỡ đến chỗ đức Phật. Vị thiên nhân này khúc xưởi hỏi đức Thế Tôn về con đường dẫn đến hạnh phúc thực sự.
Trong lời dạy của mình, đức Phật không bao giờ nói rằng hạnh phúc là một thứ gì đó siêu linh hay ở xa vời. Thay vào đó, ngài chỉ ra rằng hạnh phúc là kết quả tự nhiên của những hành động, suy nghĩ và lối sống đúng đắn. Những nguyên tắc mà đức Phật nêu ra trong Mangala Sutta chính là những viên ngọc quý báu hướng dẫn chúng ta tìm được con đường dẫn đến hạnh phúc bền vững.
Mười Điều Cao Thượng Nhất Dẫn Tới Hạnh Phúc
Đức Thế Tôn đã dạy mười điều cao thượng nhất, mỗi điều đều là bước đi quan trọng trên con đường hạnh phúc:
Thứ Nhất: Không Kết Giao Với Người Ác, Thân Cận Với Bậc Hiền Trí
Người bạn của chúng ta sẽ ảnh hưởng sâu sắc đến cách sống, suy nghĩ và hành động của mình. Nếu chúng ta kết giao với những người có tâm tính xấu, ham lợi, ganh ghét, chúng ta sẽ bị kéo theo con đường sai lầm. Ngược lại, khi thân cận với những bậc hiền trí, những người tu tập bền bỉ, chúng ta sẽ được khuyến khích, giúp đỡ và định hướng đi lên trên con đường giải thoát. Đây là nền tảng đầu tiên của hạnh phúc.
Thứ Hai: Cư Ngụ Nơi Thích Nghi, Tạo Công Đức Trong Quá Khứ
Cuộc sống hạnh phúc đòi hỏi chúng ta phải chọn sống ở một nơi thích hợp với tu tập – nơi yên tĩnh, rủn rốc, xa lìa sự xao động của thế gian. Điều này không có nghĩa phải bỏ trốn hoàn toàn khỏi xã hội, mà là tạo ra một môi trường tâm linh tương xứng. Bên cạnh đó, những công đức mà chúng ta tạo tác trong quá khứ cũng quyết định phần lớn hạnh phúc hiện tại của mình.
Thứ Ba: Học Nhiều, Hiểu Rộng Và Luyện Tập Cách Hành Động
Trí tuệ là ánh sáng dẫn đường, sự hiểu biết là chìa khóa mở cánh cửa giải thoát. Học tập không chỉ là thu thập thông tin, mà là rèn luyện sự hiểu biết sâu sắc về bản chất đời sống. Khi chúng ta luyện tập những hành động, lời nói và suy nghĩ đúng đắn, chúng ta từng bước xây dựng nên tính cách cao thượng, tâm hồn trong sáng và trang nghiêm.
Thứ Tư: Hiếu Thảo Với Cha Mẹ, Thương Yêu Tiếp Đó Vợ Con
Gia đình là tảng đá móng nơi hạnh phúc được xây dựng. Hiếu thảo với cha mẹ, yêu thương chồng hoặc vợ, và chăm sóc con em – đây là những trách nhiệm trọng tâm. Khi chúng ta làm tròn vai trò của mình trong gia đình, chúng ta không chỉ mang lại hạnh phúc cho người thân, mà còn tạo ra nguồn hạnh phúc nội tại cho chính mình.
Thứ Năm: Rộng Lượng Bố Thí, Tâm Tính Trực Giác Và Tạo Nghiệp Chân Chính
Tinh thần cho đi và sẻ chia tạo nên những liên kết tích cực, lợi ích bền vững trong xã hội. Khi chúng ta bỏ ra để giúp đỡ người khác, chúng ta không chỉ giảm bớt khổ đau của họ mà còn xây dựng nên một trái tim nhân ái. Hành động này ngay lập tức tạo ra sự vui vẻ, thỏa mãn bên trong, và dài lâu sẽ mang đến những thành quả tốt đẹp trở lại.
Thứ Sáu: Loại Trừ Và Ngăn Ngừa Nghiệp Ác
Mỗi hành động ác – lời nói xấu, hành vi gian dối, sự lôi cuốn vào những thói quen độc hại như rượu chè, bạo lực – đều giết chết từng phần hạnh phúc của chúng ta. Những nghiệp ác này không chỉ tạo ra hậu quả khổ đau cho bản thân mà còn làm rối loạn tâm trí, gây ô nhiễm tâm hồn. Hạnh phúc thực sự bắt đầu từ việc loại trừ tất cả những thứ này khỏi cuộc sống.
Thứ Bảy: Biết Tôn Kính, Khiêm Tốn Và Lắng Nghe Giáo Pháp
Tâm khiêm tốn là tâm sẵn sàng học hỏi, chấp nhận lỗi lầm và vươn lên hoàn thiện. Khi chúng ta biết tôn trọng người khác, thể nhận những lời khôn ngoan từ các bậc cao nhân, chúng ta mở ra những cánh cửa mới để phát triển bản thân. Đó là con đường lên cao nhất của trí tuệ và đạo đức.
Thứ Tám: Nhẫn Nhục, Biết Vâng Lời Và Thường Gặp Gỡ Bậc Sa Môn
Nhẫn nhục không phải là yếu đuối, mà là sức mạnh thực sự. Khi chúng ta có khả năng kiểm soát cơn giận, chịu đựng những lời lẽ khó nghe mà không phản kháng, chúng ta giữ gìn được tâm bình tĩnh, không bị tác động. Thường xuyên gặp gỡ những bậc tu sĩ, những người sống theo đạo Phật, chúng ta sẽ tiếp nhận những khích lệ, gợi ý về con đường tu tập mà có thể mình chưa nhận ra.
Thứ Chín: Tự Kiểm Soát, Sống Đời Thanh Thiện Và Quản Trị Tứ Đế
Tự kiểm soát là nền tảng của tất cả những đức tính cao thượng. Khi chúng ta biết kiềm chế những ham muốn, sống đều đặn theo những nguyên tắc, chúng ta xây dựng nên một cuộc sống thanh tịnh, an định. Sự hiểu biết về Tứ Đế (khổ, tập, diệt, đạo) giúp chúng ta thấu rõ bản chất của đau khổ và con đường vượt thoát nó.
Thứ Mười: Tâm Không Giao Động Khi Tiếp Xúc Với Thế Gian Pháp
Thế gian pháp bao gồm: lợi – không lợi, danh – vô danh, chê bai – khen ngợi, và khổ – vui. Chúng ta thường bị tâm lý bị ảnh hưởng mạnh mẽ bởi những điều này – mừng khi được lợi, buồn khi bị thiệt thòi, hạnh phúc khi được khen, khổ đau khi bị chê bai. Nhưng người trí tuệ thực sự không bị dao động bởi những thứ này. Tâm họ vẫn an lạc, bình yên, vô nhiễm và không bao giờ mất mát hạnh phúc, dù cuộc sống gặp phải những thay đổi nào.
Ứng Dụng Vào Đời Sống Hàng Ngày
Những mười điều cao thượng này không phải lý thuyết cao vời, mà là những nguyên tắc thực tiễn. Bất cứ ai, trong hoàn cảnh nào, cũng có thể bắt đầu áp dụng ngay từ hôm nay:
- Hôm nay, hãy chọn một người bạn tích cực, một người khôn ngoan, để tiếp tục kết giao
- Hôm nay, hãy tìm một nơi yên tĩnh để ngồi thiền, suy tư về cuộc sống
- Hôm nay, hãy học một điều mới, đọc một cuốn sách Phật học
- Hôm nay, hãy gọi điện cho cha mẹ, chăm sóc thân nhân của mình
- Hôm nay, hãy bỏ ra một chút tài sản để giúp người khó khăn
- Hôm nay, hãy tránh nói một câu xấu, không gây tổn hại cho ai
- Hôm nay, hãy biểu hiện sự khiêm tốn, tiếp nhận ý kiến khác
- Hôm nay, hãy cười khi bị chỉ trích vô lý, không để tâm
- Hôm nay, hãy giữ nguyên tắc, thực hành các giới luật sơ cấp
- Hôm nay, hãy nhìn nhận những trái ác và trái tốt một cách bình đẳng
Hạnh Phúc Là Sự Lựa Chọn
Hạnh phúc không phải là điều tìm được ở ngoài, không phải là phú quý hay danh vọng. Hạnh phúc nằm trong tâm chúng ta, nằm trong những lựa chọn mà chúng ta đưa ra mỗi ngày. Khi tuân theo mười điều cao thượng nhất này, dù sống ở bất cứ nơi đâu, chúng ta sẽ không bao giờ mất mát hạnh phúc.
Đức Phật đã cam kết rằng: “Đối với nhữngai đã viên mãn hoàn thành các pháp trên, ở mỗi nơi đều không thể bị thất bại, đi khắp nơi đều được hạnh phúc – đây là hạnh phúc cao thượng nhất.”
Chúng ta hãy bắt đầu ngay hôm nay, từ những bước chân nhỏ nhất, để xây dựng nên cuộc sống thực sự hạnh phúc, an yên và đầy ý nghĩa theo lời dạy của đức Thế Tôn.
