Trong hành trình tu học Phật giáo, quán tưởng Phật là một trong những pháp môn tu tập sâu sắc và hiệu quả nhất để gần gũi với Tam Bảo. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ rằng hóa hình tượng Phật để quán tưởng và chiếm bài có phải là phương pháp chính xác hay không. Kinh Đại Bảo Tích chương 89 ghi lại một câu chuyện vô cùng ý nghĩa về Đại Tinh Tấn Bồ tát – một vị Bồ tát ở thời Phật Thích Ca Mâu Ni. Thông qua giáo lý này, chúng ta sẽ tìm hiểu rõ ràng về đúng cách tu tập quán Phật, vượt qua những hiểu lầm phổ biến mà nhiều Phật tử vẫn còn mắc phải.
Theo Kinh Đại Bảo Tích, lúc xưa Đại Tinh Tấn Bồ tát muốn hóa hình tượng Phật, đã đi vào những nơi rừng sâu vắng vẻ, xa rời những nơi có cảm thú nhân gian, để chuyên tâm làm việc này. Ngài lấy cơ thể làm bồ đoàn mà ngài trước bức hóa tượng, đoàn tâm chính niệm quán hình tượng Phật. Đây không phải là một sự việc thường xuyên của quán tưởng, mà là một hành động tu tập đặc biệt với mục đích cao cả.
Ý Nghĩa Sâu Sắc Của Quán Tưởng Phật
Khi quán sát xong rồi, khởi niệm như thế này: Như Lai hiển hiện vi diệu, hình tượng còn đoạn nghiêm vi diệu như thế, hưởng gì là pháp thân thực của Đức Như Lai! Đây là bước đầu tiên trong quá trình quán tưởng – nhận ra rằng hình tượng Phật mà chúng ta thấy chỉ là biểu hiện bên ngoài của pháp thân thực của Như Lai.
Nhân vật chính của câu chuyện, Đại Tinh Tấn Bồ tát, tiếp tục khởi niệm sâu hơn. Ngài tự hỏi: “Làm sao mà quán Phật?” Lúc bấy giờ, Lâm Thần – một vị thần bảo vệ – biết rõ tâm niệm của Bồ tát, liền báo cáo lên Phật Thích Ca Mâu Ni. Phật dạy rằng: “Nếu muốn quán Phật, nên quán hình tượng Phật, quán hình tượng này như quán Phật không khác, gọi là quán Phật. Quán Phật như vậy, gọi là sự quán tượng tuyệt hảo nhất.”
Bồ tát Đại Tinh Tấn quán tưởng hình tượng Phật tại nơi rừng sâu vắng vẻ để tu tập
Quán tưởng Phật không phải là một hành động đơn thuần của trí óc hay sự tưởng tượng bộ lạc. Đây là một quá trình tu tập toàn diện, liên quan đến hiểu biết sâu sắc về bản chất của thực tại và mối liên hệ giữa hiện tượng với bản thể. Khi Phật dạy về cách quán Phật chính xác, Ngài nhấn mạnh rằng hình tượng không phải là mục tiêu cuối cùng, mà chỉ là bước đầu tiên dẫn đến nhận thức sâu hơn.
Quán Tượng Vượt Ra Ngoài Những Phân Biệt
Hình tượng không phải là âm, không phải sắc, không phải nhập, không phải đầu tiên, không phải giữa, không phải sau. Tất cả các pháp cũng như vậy, thân tượng Như Lai cũng lại như vậy. Đây là một nguyên lý cơ bản trong quán tưởng Phật – vượt ra ngoài những phân biệt nhị nguyên mà tâm thức thường tạo ra.
Lúc bấy giờ, Đại Tinh Tấn Bồ tát khởi niệm như sau: Quán tượng hình tượng Phật, không phải giác, không phải tri, tất cả pháp đều như vậy, như là vân tứ, vân tứ như thế, bản tính không tách, vốn không tương nam bắt, thân tương của Như Lai cũng lại như thế. Bồ tát nhận ra rằng quán tưởng không phải là quá trình của thức biết hay tri giác thông thường.
Hình tượng Phật được coi là phản ánh của pháp thân chứ không phải pháp thân thực
Hình tượng không phải là chứng, không phải quả, không phải đặc, không phải trú, không phải đi, không phải đến, không sinh, không diệt, không phải tĩnh, không phải sắc, không phải tham, sân và si. Những phân biệt này – sinh, diệt, tĩnh, động – đều là sáng tạo của tâm thức và không phản ánh bản chất thực của các pháp. Trong quán tưởng Phật đúng cách, chúng ta học cách nhìn vào bên kia những ranh giới này.
Tâm Quán Niệm Phật Không Có Trước Sau
Tâm quán niệm Phật khởi, tức là pháp giả danh. Hoặc là căn hoặc là trần đều là pháp giới; Một niệm khởi lên duyên cơi nước chư Phật; Nhất niệm chiếu sáng lộc đạo chúng sinh. Không có trước hay sau, liễu ngộ tâm giác xưa nay là như vậy.
Đây là điểm then chốt của quán tưởng Phật. Khi tâm quán niệm khởi lên, nó không phải bắt đầu từ một điểm nào cả, cũng không kết thúc tại một điểm nào. Niệm Phật duy nhất đó, nếu được tu tập đúng cách, có thể kết nối với toàn bộ vũ trụ Phật – thế giới của những vị Phật ba đà. Đó chính là sức mạnh của quán tưởng Phật trong Phật giáo Đại thừa.
Chứng Quả Từ Quán Tưởng Phật Đúng Đắn
Bồ tát quán thân Như Lai như vậy, ngài kết giả, ở trong tam thất nhất (21 ngày) thành tựu ngũ thông, cũng dương chỉ Phật. Chỉ thiên cũng rải hoa cũng dương chỉ Phật. Tư công đức tán thần chỉ Phật, trong pháp hội có hai vạn người chứng trú vào Đạo Vô thường Chính Đẳng Chính giác, vô số người trụ trong công đức của hàng Nhỏ thừa.
Quán tưởng Phật giúp tu nhân kết giả và thành tựu năng lực siêu phàm
Kết quả của quán tưởng Phật đúng đắn là không thể tưởng tượng được. Đại Tinh Tấn Bồ tát, chính là Đức Thích Ca Mâu Ni Phật đã từng như vậy. Văn này đã rõ ràng. Qua câu chuyện này, chúng ta có thể thấy rằng quán tưởng Phật không phải chỉ là một thực hành tôn giáo bình thường, mà là một phương pháp tu tập sâu sắc, có khả năng chuyển hóa cả tâm linh và vũ trụ.
Quán Tưởng Phật Qua Ba Giai Đoạn Nhận Thức
Tức tâm quán niệm Phật khởi, tức là pháp giả danh, từ căn đến sâu thông suốt, vô lượng danh tương, thấy rõ như nắm trong lòng bàn tay; Thấu rõ tâm này là Như Lai táng, đoạn trừ hạt giống mê hoặc có tự nhiên kiếp mới chứng chân thường. Xa rời chấp ngã nhị biên, vô Phật vô niệm, đó là quan điểm của Đại thừa biệt giáo.
Quá trình quán tưởng Phật có thể được chia thành ba giai đoạn. Thứ nhất là giai đoạn nhận thức hình tượng Phật với những đặc điểm rõ ràng của Ngài – vẻ đẹp, ánh sáng, và sức mạnh tâm linh. Thứ hai là giai đoạn vượt qua hình tượng để nhận thức pháp thân – bản chất thực của Phật. Thứ ba là giai đoạn cao nhất, nơi tu nhân hoàn toàn gỡ bỏ sự phân biệt giữa quá trình quán tưởng và cái được quán, giữa tâm và Phật.
Tức tâm quán niệm Phật khởi, tức là không, tức giả, tức trung. Hoặc là căn hoặc là trần đều là pháp giới; Một niệm khởi lên duyên cơi nước chư Phật; Nhất niệm chiếu sáng lộc đạo chúng sinh. Không có trước hay sau, liễu ngộ tâm giác xưa nay là như vậy. Như người đại phúc giữ đã hóa ngộc, không cần xả niệm, chẳng cầu ly niệm, nhị biên tức trung đạo, vô Phật vô niệm, là quan điểm của Đại thừa viên giáo.
Áp Dụng Quán Tưởng Phật Vào Thực Tế Tu Tập
Để thực hành quán tưởng Phật một cách đúng đắn, Phật tử cần hiểu rõ rằng hóa hình tượng Phật hay chiếm bài quán tưởng không phải là mục tiêu cuối cùng. Đây chỉ là những công cụ, những bậc thang giúp tâm thức từ từ nâng cao nhận thức từ cấp độ sơ cơ đến cấp độ cao hơn.
Khi tu tập, hãy bắt đầu với hình tượng Phật rõ ràng, cảm nhận hiện diện của Ngài, hưởng thụ năng lượng tâm linh từ Phật. Dần dần, hãy để hình tượng mờ đi và tập trung vào pháp thân – bản chất thực của Phật, cái vốn luôn hiện hữu và vô biên. Cuối cùng, hãy vượt qua sự phân biệt giữa quá trình quán tưởng và kết quả, để tâm thực sự hòa nhập với pháp thân Phật.
Hóa hình tượng Phật để quán tưởng là hoàn toàn đúng đắn, miễn là chúng ta hiểu được ý nghĩa sâu sắc phía sau hành động này. Đây là một phương pháp tu tập cao cấp, được Phật dạy và được các Bồ tát ưu tú thực hành, giúp tu nhân nhanh chóng tiến gần đến nhận thức Phật. Bởi vậy, hãy tin tưởng vào phương pháp này, tu tập một cách hằng trực, để thực hiện giấc mơ giác ngộ của riêng mình.
Tài liệu tham khảo:
- Kinh Đại Bảo Tích, chương 89
- Ngũ phương tiền niệm Phật môn (5 phương pháp quán Phật), Thiền Tài Trí Giả Đại Sư biên soạn, nguyên bản Hán – Đại Chính tân tu Đại tạng kinh Vol. 47, No. 1962
