Lắng nghe là một kỹ năng tâm linh mà chúng ta ít được dạy trong cuộc sống hàng ngày. Khi tiếp xúc với mọi người xung quanh, hành động chân thực của lắng nghe có thể tạo nên những mối quan hệ tốt đẹp và lan tỏa từ bi trong cộng đồng. Tuy nhiên, phần đông chúng ta không có khả năng thực sự lắng nghe vì trong tâm đã đầy những khổ đau và bất an. Học hành lắng nghe là một phương pháp tu tập sâu sắc để chúng ta có thể hiểu được người khác, chia sẻ niềm vui và nỗi buồn với những người xung quanh, từ đó lan tỏa mạng lưới từ bi trong xã hội và giúp mọi người vượt qua những bất trắc trong cuộc sống. Đây không chỉ là một kỹ năng giao tiếp, mà là một tu pháp Phật giáo đích thực để chúng ta ngày càng gần gũi với bản chất lương thiện và giác ngộ.
Tầm Quan Trọng Của Lắng Nghe Trong Đời Sống
Trong đời sống hàng ngày, mối quan hệ giữa chúng ta với những người xung quanh phần lớn phụ thuộc vào khả năng giao tiếp và sự hiểu biết lẫn nhau. Nếu chúng ta và những người thân có sự cảm thông, hiểu biết và hỗ trợ nhau trên con đường tu tập, thì nguồn vui sống và niềm hạnh phúc sẽ được giữ gìn và tăng lên. Ngược lại, nếu thiếu vắng sự hiểu biết và có những xung đột bất hòa giữa chúng ta và người thân, sẽ dẫn đến đau khổ, lạc lõng và cảm giác bị cô lập.
Sở dĩ đôi lúc giữa chúng ta và người thân có những sự hiểu lầm, hay những xung đột bất ngờ, bởi vì chúng ta không hiểu được họ, không biết cách lắng nghe họ. Vì vậy, học hành lắng nghe để chúng ta có thể hiểu được người khác và chia sẻ niềm vui, nỗi buồn với những người xung quanh là điều rất cần thiết. Chúng ta cần học hỏi, thực tập và chia sẻ với nhau những kinh nghiệm thiết thực để giúp nhau có được nguồn an lạc và hạnh phúc trong cuộc sống vốn có nhiều bất trắc này.
Lắng nghe là kỹ năng tu tập giúp hiểu biết người khác và lan tỏa từ bi
Bộ Tát Quán Thế Âm – Lý Tưởng Của Lắng Nghe Đúng Pháp
Trong truyền thống Phật giáo Đại thừa, Đức Bộ Tát Quán Thế Âm (Avalokiteśvara) được gọi là vị Bộ Tát có khả năng lắng nghe tiếng kêu thương của cuộc đời với tâm từ bi. Ngài là người biết thông cảm với nỗi khổ của tất cả mọi loại chúng sanh. Học theo hành ngài Quán Thế Âm, chúng ta hãy thực tập lắng nghe một cách sâu sắc, lắng nghe với lòng thông cảm, lắng nghe với tiếng gọi của cha mẹ tổ tiên ta, lắng nghe bạn bè của ta. Ngay cả với con cái của ta, chúng ta cũng nên tạo cơ hội để lắng nghe những tâm tư, nỗi niềm của chúng. Nếu không lắng nghe, chúng ta khó có thể thiết lập được những mối dây cảm thông và sự hiểu biết được, và như vậy sẽ dẫn đến sự hiểu lầm và đổ vỡ.
Quán Thế Âm là biểu tượng của lòng từ bi vô biên. Ngài được miêu tả có hai mươi ba tờ mặt và hai mươi ba chỉ tay, mỗi mặt và mỗi chỉ tay biểu thị khả năng lắng nghe và giúp đỡ một loại chúng sanh khác nhau. Bản chất của Quán Thế Âm không phải là chỉ lắng nghe vô thức, mà là lắng nghe với mục đích giúp đỡ, với tâm từ bi muốn giải thoát khổ đau cho tất cả chúng sanh. Ngài thể hiện rằng lắng nghe không phải là hành động bị động, mà là một hoạt động sôi nổi của lòng từ bi để tiếp cận và cứu độ người khác.
Lắng Nghe Với Tâm Tĩnh Lặng Và Sự Chú Tâm
Lắng nghe là một phép thực tập sâu sắc, để có thể hiểu được người và có thể làm vơi bớt nỗi khổ của người nói rất nhiều. Học hành lắng nghe có nghĩa là nghe với lòng cảm thông, với tâm từ bi và không có thành kiến. Đây là điều chúng ta cần thực tập vì phần đông chúng ta không có khả năng lắng nghe. Do trong lòng của chúng ta đã có sẵn rất nhiều khổ đau, nhiều bức bội, nên chúng ta không thể lắng nghe một cách kiên nhẫn, với tâm tự tại.
Nhiều người giống như một quả bom lúc nào cũng sẵn sàng nổ, khiến chúng ta sợ đến gần họ, sợ phải tiếp xúc với họ và không muốn lắng nghe họ. Chỉ một sơ sót nhỏ của người khác, cũng có thể khiến họ Phật lòng, mặt bình tĩnh. Nhưng khi người khác tránh tiếp xúc với họ, họ lại nghĩ như là mọi người ghét bỏ họ. Vì thế chúng ta phải học cách tiếp xúc với họ, đến với họ, để có thể lắng nghe họ.
Lắng nghe sâu sắc với tâm tĩnh lặng giúp người khác cảm thấy được yêu thương
Lắng Nghe Trong Gia Đình – Nền Tảng Của Tình Thương
Trong gia đình, đôi khi chúng ta biết là con cái của chúng ta, người thân của chúng ta có những khổ đau riêng, cần giải bày với chúng ta, nhưng chúng ta không muốn đến với họ để lắng nghe họ, bởi chính trong lòng chúng ta cũng đầy đau khổ, bất an. Khi lắng nghe người khác tỏ bày nỗi niềm của họ, nếu trong lòng chúng ta cũng trần đầy nỗi đau khổ thì nỗi khổ của chúng ta sẽ lớn mạnh thêm, khiến chúng ta không còn đủ kiên nhẫn để nghe người khác nữa.
Những lúc đó, chúng ta cần phải lắng đông tâm tư của mình, trở về với hơi thở chính niệm để nuôi dưỡng sự chút tâm và lòng tự tại trong chúng ta. Chúng ta cần phải làm cho tâm tư của mình được định tĩnh, lắng yên trước đã, rồi với tâm tự, với sự bình an, chúng ta mới có thể ngồi yên để lắng nghe, để giải tỏa những niềm đau, nỗi khổ của người đối diện với chúng ta. Ngay cả khi người đối diện với chúng ta đầy tính kiến, buộc tội chúng ta một cách oan ức, chúng ta vẫn phải nuôi dưỡng lòng từ bi trong chúng ta, để chúng ta có thể tiếp tục lắng nghe họ một cách trầm tĩnh. Việc của chúng ta là chỉ lắng nghe, ngay cả khi họ nói những điều khó nghe, sai với sự thật và vô lý. Chúng ta cần thực tập thật tinh chuyên mới có thể làm được điều này.
Phương Pháp Lắng Nghe Đích Thực Của Bộ Tát Quán Thế Âm
Trong kinh, Đức Phật thường dùng danh từ “đệ thính.” Như Đăng Tăng-kheo dương đệ thính. “Nay các thầy, hãy lắng nghe tôi nói đây.” Đệ thính là lắng nghe cho kỹ, là lắng nghe với tất cả tâm lòng của mình, nghe với một tâm hồn lắng dễu, không sôi động, không thành kiến. Chúng ta phải nghe bằng trái tim rộng không, nghe như vậy mới có thể hiểu được.
Tâm lý học Tây phương có phương pháp nghe gọi là empathic listening, nghĩa là nghe một cách thấm thâu, nghe để lời nói thấm và vào. Tức là vừa nghe vừa đồng nhất mình với người nói, không lên án, không có thành kiến. Khi lắng nghe những người đau khổ thì chúng ta phải nghe với tất cả tâm hồn. Lắng nghe như vậy thì người nói họ sẽ tin tưởng ở chúng ta, họ sẽ nói sự thật khổ đau của họ.
Muốn nghe được như vậy thì trong lòng phải đặt một trình độ tĩnh lặng và một tâm từ bi. Khi chúng ta ngồi nghe, cũng như một người bác sĩ tâm lý trị liệu, chúng ta cần phải có trầm tĩnh, có từ bi, có tuệ giác ở trong lòng thì phẩm chất của sự trị liệu mới cao. Nếu thực tập thiền hành, thiền tọa thì trong một tuần lễ, chúng ta sẽ phát triển được khả năng lắng nghe một cách sâu sắc, chúng ta sẽ giúp được người đối thoại với đi rất nhiều nỗi khổ đau trong lòng họ. Chỉ cần ngồi nghe thôi, bạn đã là sứ giả của Như Lai rồi.
Thực tập thiền để phát triển khả năng lắng nghe sâu sắc và từ bi
Quyết Tâm Thực Tập Lắng Nghe – Niệm Nguyện Của Tu Sĩ
Lắng nghe là phương pháp tu tập sâu sắc để chúng ta có thể hiểu được người và có thể làm vơi bớt nỗi khổ của người nói rất nhiều. Lắng nghe là phương pháp tu tập vô cùng vi diệu của Bộ Tát Quán Thế Âm mà chúng ta cần học theo. Đây là bài quán niệm về phương pháp tu tập lắng nghe mà chúng ta nên làm:
Lấy đức của Bộ Tát Quán Thế Âm. Chúng con xin học theo hành ngài, biết lắng nghe cho cuộc đời bớt khổ. Ngài là trái tim biết nghe và biết hiểu. Chúng con xin chân tập ngồi nghe với tất cả sự chủ tâm và thành khẩn của chúng con. Chúng con xin tập ngồi nghe với tâm không thành kiến. Chúng con xin tập ngồi nghe mà không phán xét, không phản ứng. Chúng con xin tập ngồi nghe để hiểu. Chúng con xin nguyện ngồi nghe chậm chủ để có thể hiểu được những điều đang nghe và cả những điều không nói. Chúng con biết chỉ cần lắng nghe thôi, chúng con cũng đã làm vơi bớt rất nhiều khổ đau của người khác rồi.
Lắng nghe là một đạo pháp sâu sắc của Phật giáo, là cách chúng ta thể hiện lòng từ bi, là phương tiện để chúng ta tiếp cận bạn bè, người thân và tất cả chúng sanh. Qua sự lắng nghe chân thành, chúng ta không chỉ giúp người khác giải tỏa những nỗi buồn, những khổ đau, mà chúng ta cũng tự giác ngộ và sâu sắc hóa con đường tu tập của mình. Hãy học hành lắng nghe, hãy làm thành một con người biết lắng nghe, và như vậy chúng ta cũng đã làm theo dạy của Phật rồi.
