Trong những ngày thầm lặng tại Trùng Các Giảng Đường bên hệ sông Di Hạ, Phật từ từ kể cho các vị Tỉ Kheo một câu chuyện kỳ lạ về một con rùa mù. Câu chuyện này không phải là một bộ phim cổ tích, mà là một bài học sâu sắc về sự hiếm hoi của nhân thân quý báu mà chúng ta đang sở hữu. Thông qua hình ảnh của con rùa mù lặng lẽ tìm kiếm chiếc bông cây nổi lăn lẳng trên mặt biển, Phật dạy chúng ta rằng cơ hội gặp được pháp Phật còn khó khăn hơn con rùa mù tìm được chiếc bông cây đó.
Chính vì thế, mỗi một ngày sống trong nhân thân, mỗi một nhịp thở trong kiếp người, đều quý báu như vàng ròng. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về ý nghĩa sâu sắc của kinh điển này, từ đó có cách nhìn nhận đúng đắn về thân thể của mình trong hành trình tu tập theo lời dạy của Phật Tổ.
Con Rùa Mù và Chiếc Bông Cây – Câu Chuyện Kỳ Lạ
Phật kể: Quá khứ xa xôi, khi trái đất sắp thành bồ cát, có một con rùa mù sống vô lượng kiếp, cứ mỗi một trăm năm mới lên mặt nước một lần. Trên biển có một bông cây nổi lênh đênh, trôi tự do theo gió sang đông tây, nam bắc bốn hướng. Phật đặt câu hỏi với A Nan: “Con rùa mù ấy, một trăm năm mới lên một lần, kiếp sao lâu dài vậy, liệu có thể gặp được chiếc bông cây đó không?”
A Nan, vị đệ tử thông minh nhất của Phật, trả lời ngay lập tức rằng điều đó là bất khả thi. Con rùa khi lên mặt nước ở hướng đông thì bông cây đã trôi sang hướng tây, nam hoặc bắc. Thời gian quá dài, khoảng cách quá xa, hai vật khác nhau hoàn toàn trên biển rộng lớn, như sao trên trời với cỏ dưới đất. Tuy nhiên, Phật lại nói một điều ngạc nhiên: “Con rùa mù tìm bông cây tuy sai lạc, nhưng có lúc cũng gặp nhau. Những người phàm phu ngu si trong cuộc sống này muốn gặp được thân người, muốn tu học pháp Phật, lại còn khó khăn hơn con rùa mù kia gặp bông cây rất nhiều.”
Tại Sao Gặp Pháp Phật Lại Khó Khăn?
Phật giải thích rõ lý do vì sao việc gặp pháp Phật lại khó khăn hơn con rùa mù gặp bông cây. Những chúng sinh phàm phu, những người ngu si, họ không hành nghĩa, không hành pháp, không tu tập thiện pháp. Họ sát hại nhau lẫn nhau, mạnh b欺yếu, tạo tác vô lượng tội ác. Vì những sai lầm này mà họ sinh ra trong những nơi tối tăm, xa lạ với giáo pháp. Có thể họ sẽ sống trong địa ngục, quỷ đạo, hoặc thú đạo trong suốt vô số kiếp. Như vậy, việc gặp lại thân người để tu học pháp Phật càng trở nên khó khăn hơn bao giờ hết.
Lịch sử Phật giáo ghi lại rằng, trong lịch sử, chỉ có rất ít những chúng sinh may mắn được sống trong nhân thân để tiếp xúc với pháp Phật. Hầu hết những chúng sinh khác đang lạc lõng trong các đường sinh tử khác, chịu những tủi nhục và đau khổ mà không có cơ hội biết đến Phật pháp. Chính vì thế mà Phật lại nói thêm: “Tỉ Kheo! Đối với dòng tư tế, nếu chưa được vô giải đăng, phải chuyên cần tìm phương tiện mong muốn tăng thượng, học vô giải đăng.”
Hai Quan Điểm Sai Lầm Về Thân Thể
Rùa mù tìm bông cây trên biển – biểu tượng sự hiếm hoi gặp pháp Phật
Qua lời dạy của Phật, chúng ta nhận thấy rằng đối với thân thể này, con người thường rơi vào hai quan điểm cực đoan sai lầm. Hai quan điểm này trái ngược hoàn toàn với tinh thần “vô ngã” mà Phật giáo hướng dẫn, nhưng lại phổ biến trong xã hội con người hiện nay.
Quan điểm thứ nhất là quá bi quan, quá ghê tởm với thân thể. Một số người chỉ thấy thân này là xấu xa, vô tính, bâu dơ, đáng ghét. Họ chỉ muốn phá hủy nó, tiêu tan nó ngay lập tức. Lịch sử Phật giáo ghi nhận, khi Phật dạy về “quán thân bất tịnh”, có một số tỉ kheo quá bi quan mà tự tử để thoát khỏi thân thể. Phật liền phải ban hành giới luật, cấm chuyện này. Phật dạy: “Nếu ai muốn giết người, điều đó là vi phạm giới luật nặng nhất.” Phật không khuyến khích ta ghét bỏ và phá hủy thân thể, mà chỉ muốn ta nhận thức rõ bản chất của nó để không chạy theo dục lạc.
Quan điểm thứ hai là quá quan trọng hóa thân thể, quá cầu kỳ chăm sóc nó. Những người này suốt năm suất tháng mười chỉ lo bị bộ chăm chút chuông chuong cái thân, sợ nó bị bệnh, sợ nó bị lạnh, sợ nó không thoải mái. Họ không dám dùng nó vào bất kỳ việc gì, dù chính những việc đó là xứng đáng và nên làm. Họ cầu kỳ từng chi tiết về sức khỏe, thường xuyên lo lắng về các triệu chứng bệnh tật. Quan điểm này cũng trái hoàn toàn với lời dạy của Phật, vì Phật muốn ta dùng thân này làm phương tiện để tu tập, để phục vụ đời sống cộng đồng.
Cách Nhìn Đúng Đắn của Người Tu Phật
Đối với những người tu theo Phật, cách nhìn nhận đúng đắn về thân thể phải là trung dung, tránh cả hai cực đoan trên. Người tu Phật vẫn thấy rõ rằng thân này là vô thường, là bất tịnh, là không đáng kiếm tìm. Tuy nhiên, lại phải biết lợi dụng nó, lợi dụng nó để tiến tu hoặc làm các việc lợi ích cho mọi người. Điều này giống như người muốn qua sông, vẫn biết chiếc thuyền là xấu xa, là mục khoác, không đáng giá chút nào. Nhưng lúc chưa đến được bờ kia, vẫn phải dùng nó làm phao khi mình chưa bơi lội. Có ai lại dám dỡ máy bay, khi còn lênh đênh ngoài biển mà vứt chiếc phao đi, dù biết rằng chiếc phao chỉ là một cái xấu xí, không đáng giá? Cũng vậy, khi chưa đạt được nirvana, khi chưa thoát khỏi vòng sinh tử, phải tạm thời dùng thân này làm thuyền bè để đi tới bờ giác ngộ. Khi tới được bờ kia rồi, chiếc thuyền này cũng không cần nữa.
Kinh điển Phật giáo ghi lại một sự kiện khác: một hôm Phật nhặt một chút đất dính dưới móng tay và hỏi các vị Tỉ Kheo trong tập thể: “Đất dưới móng tay ta nhiều hơn hay đất quả địa cầu nhiều hơn?” Tất cả các vị Tỉ Kheo đều trả lời: “Bạch Thế Tôn, đất quả địa cầu vô cùng nhiều, so với đất dưới móng tay chỉ là tí con kiến!” Phật liền rút ra kết luận: “Cũng vậy, những chúng sinh khi bỏ thân này đi mà trở lại được thân người lại rất ít ỏi, như đất dưới móng tay. Còn những chúng sinh đi vào các cảnh địa ngục, quỷ đạo, thú đạo thì nhiều như đất quả địa cầu!”
Câu Kệ Về Sự Hiếm Hoi Của Nhân Thân
Nhiều vị Tổ Sư trong Phật giáo đều có những bài kệ, những lời khuyên sâu sắc về sự quý báu của nhân thân. Cô Đức đã có câu kệ nổi tiếng: “Trăm năm cây sắt trở hoa còn dễ, một phen mất thân này, muôn kiếp khó tìm” (Thiên niên thiết thụ khai hoa dễ, nhứt thết nhơn thân vạn kiếp nan). Câu kệ này chứa đựng một chân lý sâu sắc: ngay cả việc một cây sắt trong trăm năm mà hoa nở (một sự không thể xảy ra) cũng còn dễ hơn là gặp lại nhân thân người sau khi mất nó một lần!
Vì thế, các vị Tổ Sư đều nhấn mạnh rằng chúng ta là những người hành giả Phật pháp vô cùng may mắn. Chúng ta đã được sinh ra trong nhân thân, được sống trong một môi trường có thể tiếp xúc với Phật giáo, có thể học hỏi những lời dạy vô giá của Phật. Đây là một cơ hội vàng mà không bao nhiêu chúng sinh được hưởng. Vì lý do này, mỗi một ngày của cuộc sống này, mỗi một giờ, mỗi một phút, mỗi một giây đều quý báu vô cùng. Chúng ta cần phải sử dụng thời gian quý báu này một cách khôn ngoan, làm những việc có ý nghĩa, tu tập pháp Phật, giúp đỡ những người khác.
Lợi Dụng Nhân Thân để Tiến Tu – Lời Khuyên của Phật
Phật dạy rõ ràng: “Tỉ Kheo! Là những dòng tư tế Tỳ Kheo, nếu chưa được vô giải đăng (chưa chứng quả A-la-hán), phải chuyên cần tìm những phương tiện mong muốn tăng thượng, phải học tập để đạt vô giải đăng.” Câu nói này của Phật chứa đựng hai ý nghĩa rất quan trọng.
Thứ nhất, Phật không khuyến khích ta bỏ bê thân thể, mà lại khuyến khích ta phải chuyên cần, phải nỗ lực. Từ “chuyên cần” trong Phật giáo có nghĩa là sự kiên trì, sự bền bỉ, sự không ngừng nỗ lực để tiến tới mục tiêu tu tập. Đó không phải là sự nhanh nhanh, vội vàng, mà là sự tính toán, có kế hoạch, có phương pháp.
Thứ hai, Phật nhấn mạnh “phương tiện mong muốn tăng thượng”, tức là những cách thức, những con đường dẫn đến sự tinh tấu, sự nâng cao về tâm linh. Những phương tiện này bao gồm việc tu tập các pháp Phật, tham học kinh điển, thực hành thiền định, tu tập đạo đức. Mỗi một phương tiện đều là một cách thức để chúng ta có thể sử dụng nhân thân này một cách có ý nghĩa nhất.
Giữ Vững Quan Niệm Chính Xác Trong Hành Trình Tu Tập
Kết luận lại, Phật muốn nói rằng chúng ta là những người may mắn, những người hiếm hoi được sinh ra trong nhân thân để có cơ hội tiếp xúc với pháp Phật. Chúng ta đang đi trên một lộ trình xa vẳn dấm mà chưa đạt được bờ kia. Do đó, phải có quan niệm chính xác đối với thân thể này để khỏi phải dỡ dang, phải vất vả giữa đường mà chưa đạt tới được bờ giác ngộ.
Quan niệm chính xác đó là: thấy rõ thân thể là vô thường, là bất tịnh, là không đáng kỳ kèo. Nhưng cũng phải biết rằng thân thể này là một phương tiện quý báu để tu tập. Nó giống như một chiếc thuyền, một chiếc phao, một cây gậy trên con đường dài. Chúng ta không nên ghét nó đến nỗi tự sát, cũng không nên yêu quý nó đến nỗi quên đi mục tiêu tu tập. Mà phải biết sử dụng nó một cách hợp lý, một cách khôn ngoan.
Chính vì vậy, mỗi một chúng ta cần phải tỉnh thức lên. Chúng ta cần nhận ra rằng nhân thân này quý giá vô cùng, cơ hội gặp pháp Phật quý giá vô cùng. Từ sự nhận thức này, chúng ta sẽ có động lực mạnh mẽ để tu tập, để học hỏi, để phát triển những phẩm chất cao đẹp trong cuộc sống của mình. Hãy bắt đầu từ ngay hôm nay, từ giây phút này, lợi dụng thân này để tiến tu, để giúp đỡ mọi người, để đạt tới bờ giác ngộ mà Phật đã chỉ dẫn cho chúng ta.
