Chúng ta là con Phật, chúng ta chỉ cần một câu kinh, một bài kệ, học, suy nghĩ, hiểu một cách sâu sắc vững chắc rồi thực hành thì lợi ích vô cùng. Được Phật dạy phải nhìn nhận, phải quan sát cuộc đời như vậy, phải nhìn thấy được như vậy thì cuộc đời chúng ta sẽ bớt khổ, dần đến hết khổ.
Trong Văn tế thập loại chúng sinh của Phật tử – đại thi hào Nguyễn Du có câu rất hay và ý vị:
“Ai ơi lấy Phật làm lòng,
Tự nhiên siêu thoát khỏi trong luân hồi”
Nguyễn Du không chỉ là một nhà thơ lớn có sức ảnh hưởng ở Việt Nam mà còn là một Phật tử sâu sắc, người có lòng hướng Phật và am hiểu Phật pháp. Ai đọc Truyện Kiều sâu sắc sẽ thấy được từ tưởng nhân văn, nhân quả, nhân duyên, thiện ác, báo ứng, tự bi – những giáo lý Phật bản bạc khắp trong tác phẩm của ông. Ông đã nghiên cứu Phật Pháp, học Phật từ nhỏ và có sự hiểu biết về Phật Pháp khá vững chắc. Ông không chỉ có cái võ đại ở một nhà thơ lớn, ông còn lớn cả về tư tưởng và tấm lòng nhân đạo bao la.
Một nhân vật lịch sử khác cũng thể hiện sự kính tin Tam Bảo là Hoàng Tế Minh trong Lương Châu – vị vua viết bài thơ chữ Hán về kinh Kim Cang với những câu kệ sâu sắc:
“Ngã độc Kim Cang thiên biên linh
Kỳ trung áo bí đa bất minh
Cấp đạo phân kinh thạch đài hạ
Tại tri vô tự thực chân kinh”
Câu kệ này diễn tả rằng ông đã đọc kinh Kim Cang hàng ngàn lần nhưng vẫn chưa hiểu được ý nghĩa thâm sâu. Khi đến dưới trụ đá khắc kinh, thì mới bừng ngộ ra, vô tự mới là chân kinh. Chúng ta thấy một vị đại thi hào như Nguyễn Du mà còn có lòng kính tin Tam bảo, tin Phật, thường xuyên đọc tụng kinh Kim Cang hàng ngày như thế. Ngoài Truyện Kiều ra, trong những bài thơ viết về Phật Pháp, ông còn viết Văn tế thập loại chúng sinh, trong đó có những câu nhẹ nhàng, thâm ý vị thiền:
“Ai ơi lấy Phật làm lòng
Tự nhiên siêu thoát khỏi trong luân hồi”
Tinh Hoa Của Lấy Phật Làm Lòng
Chúng tôi nghĩ rằng người Phật tử chỉ cần thuộc hai câu này thôi, là chúng ta cả đời sử dụng cũng không hết. Thực ra mỗi khi trong cuộc sống của mình, kể cả trong việc tu tập, học Phật, hoàng pháp, có những lúc trái ý nghịch lòng, chướng duyên nghịch cảnh, thì mình ngâm hai câu thơ này. Lúc ấy phiền muộn lo âu sẽ tan biến trong hư võ.
Ánh sáng Phật pháp chiếu rọi trên con đường tu tập của mỗi người Phật tử
Mục đích lớn nhất của chúng ta khi tu tập theo Phật pháp là muốn thoát khỏi mọi khổ đau trong sanh tử luân hồi. Ta từng bước, từng bước bớt dần thoát dần những sự khổ đau, những sự cố chấp trong đời sống hàng ngày và dần dần hướng tới giải thoát hoàn toàn ra khỏi khổ đau trong sanh tử luân hồi. Cho nên muốn thoát khỏi khổ đau sanh tử luân hồi có một Pháp rất đơn giản, đó chính là “Lấy Phật làm lòng”. Ai thực sự “Lấy Phật làm lòng” được thì chắc chắn sẽ thoát khỏi khổ đau trong sanh tử luân hồi, mà gần nhất đó chính là chúng ta được sự an vui tự tại, giải thoát ngay trong đời sống hiện tại của chúng ta đây.
Một đoạn tương đối đủ ý trong Văn tế thập loại chúng sinh là:
“Kiếp phù sinh như hình bảo ảnh
Có chủ rằng: vạn cảnh giai không
Ai ơi lấy Phật làm lòng
Tự nhiên siêu thoát khỏi trong luân hồi”
Cố sỹ Nguyễn Du không chỉ giỏi về văn chương chủ nghĩa, mà còn am hiểu Phật Pháp một cách khá sâu, có thể là ông đã học, thực tập Phật Pháp đạt đến một trình độ nhất định. Quý vị nên nhớ mỗi khi mình gặp chuyện gì thì hãy nhớ đến hai câu này, khi mình bấn áo thì hãy nhớ quan sát sâu sắc thì chắc chắn rằng mình sẽ vững tâm đối diện được với khổ đau.
Sự Vô Thường Và Bản Chất Của Cuộc Đời
Câu đầu tiên là “Kiếp phù sinh như hình bảo ảnh” – kiếp phù sinh là kiếp sống, đời sống phù du, huyễn ảo, cuộc sống chốt có chốt không, lúc có lúc không, có thể mỗi tháy được đó nhưng cũng liền mất đó, người mình mỗi gặp buổi sáng thì buổi chiều đã ra đi mãi mãi. “Kiếp phù sinh như hình bảo ảnh”, “bảo ảnh” bảo là bọt nước trên biển trên sông, mà bọt nước thì không lâu dài, bọt nước chỉ cần một lần gió thổi qua cũng sẽ làm cho bọt nước biến mất nhanh chóng, và kiếp sống của con người cũng như thế, nó cũng giả tạo, như bóng (ảnh) của chúng ta khi đi dưới nắng. Khi mình quan sát như thế, hiểu thấu như thế thì sẽ vơi bớt nhiều khổ đau phiền muộn chấp trước.
Nhiều người vì không hiểu được nhất thực về quy luật vô thường của cuộc đời, không hiểu rõ tất cả mọi thứ trên cuộc đời này nó thay đổi nhanh chóng, nó chuyển biến nhanh chóng có rồi không, nếu biết quan sát như thế chúng ta sẽ bớt dính mắc cố chấp. Cuộc đời của chúng ta, càng chấp nhiều chuyện nào thì khổ đau nhiều chuyện đó, mà ai cũng muốn mình không cố chấp, cũng muốn mình không là người cố chấp, nguyên nhân của sự tu tập cái tâm cố chấp là ở chỗ không hiểu rõ quy luật cuộc đời, người mà hiểu rõ quy luật cuộc đời nên tầng sâng của việc hít vào thở ra cũng giống như bọt biển, một lần gió thổi qua sẽ làm lần nước dập vũi đi những bọt nước ấy và không còn tồn tại nữa.
Con đường tu tập đòi hỏi sự kiên định và hiểu biết về bản chất vô thường của cuộc sống
Và khi chúng ta quan sát kỹ lưỡng như thế, chúng ta sẽ bớt dần cố chấp, không còn cố chấp. Người nào bớt dần cố chấp, không còn cố chấp thì chắc chắn đời sống người đó sẽ thấy an lạc hạnh phúc tuyệt vời, người đó sẽ cảm nhận được sự nhẹ nhàng thanh thản tự tại. Hình ảnh vị kiếp phù sinh như hình bảo ảnh, thực ra trong kinh điển của Đức Phật chúng ta cũng đã được nghe nhiều, như bài kệ trong kinh Kim Cang cũng vị dụ cuộc đời, vị dụ các Pháp giống như bọt nước, giống như hình bóng.
Bởi vì chúng ta cố chấp mọi thứ là thật, như nhà cửa, tài sản, con cái, quyền hạn của ta, cái gì cũng là của ta, ta và cái của ta chấp vào cái ta, và vì chấp vào cái ta, cái của ta nên chúng ta khổ nào triền miên. Khi chấp vào cái cái của ta và cái của ta chúng ta không giữ tỉnh giác, thì khi cái khổ đến ta sẽ than trời trách đất là làm sao mạng tôi khổ thế này, là bởi vì ta luôn chấp vào cái ta, nếu ta hỏi lòng thì thôi, còn nếu không hỏi lòng thì tâm san si mình nổi lên. Tất cả mọi thứ vốn vô thường, Đức Phật dạy trong kinh Kim Cang, tất cả mọi thứ trên đời đều như mộng, như huyễn, như bảo, như ảnh, như lộ, như điện. Lộ là giọt sương sớm khi thức dậy ta hay thấy trên lá cây.
Chân Lý Của Vạn Cảnh Giai Không
Tất cả mọi thứ chúng ta đang có trên đời này nếu quan sát sâu sắc thì cũng dễ tan biến như sương, như sấm chớp, rồi sẽ tan biến vào hư võ. Ta nghe một tiếng sấm chớp thật lớn, giật mình một cái thì không còn nữa, như vậy thì cuộc đời của chúng ta cũng giống như thế. Chúng ta là con Phật, là người đệ tử Phật, chúng ta chỉ cần một câu kinh, một bài kệ, học, suy nghĩ, hiểu một cách sâu sắc vững chắc, chúng ta thực hành thì lợi ích vô cùng.
Câu thứ hai: “Có chủ rằng: vạn cảnh giai không”, câu này thực sự rất sâu sắc, thế nào là vạn cảnh giai không? Ai hiểu rõ “vạn cảnh giai không” thì chắc chắn cuộc đời sẽ rất an ổn tuyệt vời, người này sẽ vui nhiều hơn buồn, có khả năng san bằng nội đau và cuộc sống người này rất có giá trị. Thực ra vạn cảnh chính là vạn Pháp, tất cả mọi thứ đều là không, tức là sự thật về các Pháp, thực tính của các Pháp, bản chất của tất cả mọi sự vật, mọi hiện tượng, mọi thứ trên đời này là không.
“Vạn cảnh giai không” là làm cho không ít người hiểu nhầm, họ cho rằng đạo Phật là bi quan, là yếm thế, là chán đời. Nào là, cái của cải là phù du, cuộc đời là giả tạm, cuộc đời là biển khổ, tất cả mọi thứ đều là không, đều là hư võ,… Nhưng thực sự không phải như vậy, đó là do không hiểu đến nơi đến chốn, không hiểu đúng lời dạy của Đức Phật, cho nên họ mới cho rằng đạo Phật là bi quan. Ví dụ, người đạo Phật không phải nhìn cuộc đời là vô thường, thấy được sự khổ đau của cuộc đời mà bi quan, mà yếm thế mà chán đời để rồi buông xuôi mà phải biết đối diện, phải biết thừa nhận sự thật về khổ đau cuộc đời, khi thấy rõ như thế thì chúng ta phải nỗ lực cố gắng là thế nào để học lỏi dạy của Đức Phật có thể đoạn trừ khổ đau thành tựu trí tuệ hướng tới giải thoát Niết Bàn, khác chỉ cho cá nhân mình mà còn hướng dẫn cho mọi người cùng nỗ lực cố gắng, đối diện với khổ đau, tu tập các Pháp là nhân có thể đoạn trừ khổ đau và thành tựu hướng đến sự an lạc giải thoát, chứ không phải thấy được sự thật khổ đau để lại bi quan, yếm thế, chán đời.
Cũng là đoạn trừ khổ đau mà thấy được sự thật của khổ đau để làm nhân duyên tu hành chứ không phải thấy được sự thật khổ đau mà than trời trách đất mà buông xuôi mà bi quan than khóc. Quan niệm, cách nghĩ về “vạn cảnh giai không” là như thế.
Cũng như quý Phật tử thường tụng kinh Bát Nhã thì tụng như thế nào? Người Quán Tự Tại Bồ Tát, khi đi sâu vào tuệ giác nhận ra rằng năm uẩn là không, cho nên vượt thoát mọi sự khổ ách. Tức là khi chúng ta tỉnh tâm tỉnh giác sáng suốt, nương theo tuệ giác, thấy được năm uẩn là không có tự ngã thì có thể vượt thoát tất cả mọi sự khổ đau rằng buộc. Hai câu “ngũ uẩn giai không” và “vạn cảnh giai không” bản chất nó không khác nhau, “vạn cảnh giai không” là vạn Pháp, tất cả sự vật hiện tượng trên đời thuộc tính của nó là không, còn “ngũ uẩn giai không” thì nói cụ thể bản chất con người chúng ta.
Chúng ta có muốn sống cuộc sống an vui, tự tại, thanh thản, tích cực hướng thiện và hướng đến giải thoát Niết Bàn hay là ta muốn sống trong đời sống ưu tối, buồn phiền, khổ đau, bất an…? Chắc chắn rằng ai cũng muốn sống đời sống tích cực hướng thiện tích cực hướng đến an vui giải thoát cho mình và cho mọi người, chẳng có ai mà muốn sống khổ nào, chẳng có ai mà muốn làm cho người khác khổ đau.
Thực Hành Lấy Phật Làm Lòng Trong Cuộc Sống
Khi chúng ta nắm bắt được ý nghĩa sâu sắc của “lấy Phật làm lòng”, chúng ta cần áp dụng nó vào thực tiễn cuộc sống hàng ngày. Đó không phải là việc trốn chạy khỏi hiện thực, mà là một cách sống có ý thức, có định hướng, có trí tuệ. Khi chúng ta gặp phải những thử thách, những đau khổ, những mất mát, thay vì sa ngã vào tuyệt vọng, chúng ta hãy nhớ đến tâm Phật – tâm từ bi, tâm vô úy, tâm vô ngã.
Lấy Phật làm lòng có nghĩa là chúng ta tu tập để có được một tâm không cố chấp, một tâm không phân biệt, một tâm hiểu biết bản chất vô thường, vô ngã của mọi sự vật. Đó là con đường duy nhất dẫn chúng ta từ khổ đau đến an lạc, từ mê muộn đến giác ngộ. Đức Phật đã chỉ rõ con đường này, giáo pháp này, và chúng ta những người học Phật chỉ cần có kiên tâm, có nhất định hướng tập, thì chắc chắn sẽ đạt được giải thoát hoàn toàn.
Với sự hiểu biết về bản chất vô thường của cuộc đời, chúng ta sẽ không còn bị cuốn hút quá sâu vào những ham muốn vô hạn, những cấu thúc vật chất. Chúng ta sẽ dần dần trang trí được tâm mình, tìm thấy sự cân bằng giữa cuộc sống hiện tại và những mục tiêu tâm linh cao hơn. Đó là con đường đi từ thân nhân, bình dân trở thành một người có sự giác ngộ, có trí tuệ, có tâm từ bi rộng lớn.
Chúng tôi tin rằng quý Phật tử chỉ cần ghi nhớ câu Phật pháp “Lấy Phật làm lòng, tự nhiên siêu thoát khỏi trong luân hồi” thôi là đủ. Những lúc bấn áo, lo âu, phiền muộn đến, hãy nhớ đến hai câu kệ này, quan sát sâu sắc, hiểu rõ bản chất vô thường của mọi sự vật, rồi chắc chắn chúng ta sẽ vượt qua được mọi khó khăn, mọi phiền phức. Cuộc đời sẽ trở nên nhẹ nhàng hơn, an tĩnh hơn, và chúng ta sẽ từng bước tiến tới sự giải thoát hoàn toàn.
