Trong Kinh Koliya, Đức Phật đã giảng dạy một bài pháp sâu sắc về cách giữ gìn và quản lý tài sản một cách khôn ngoan. Đây là những lời dạy vô cùng thiết thực, giúp người Phật tử không chỉ tránh khỏi sự suy đồi tài chính mà còn xây dựng nền tảng vững chắc cho cuộc sống an lạc và phát triển bền vững. Bài pháp này nhắc nhở chúng ta rằng, trong khi tài sản vật chất là cần thiết cho cuộc sống, thì cách chúng ta sử dụng và bảo vệ nó lại là biểu hiện của đạo đức và trí tuệ.
Tại thị trấn Kakakrapatta, nơi Đức Phật đang giảng pháp giữa dân chúng Koliya, vị trai sĩ Byagghapajja đã đến và thưa rằng: “Báo Thế Tôn, chúng con là những người gia chủ, thường hưởng các dục vọng, sống tươi buồn vởi vợ con, dùng hương chiên đấn, đeo vòng hoa, theo lãnh vị ngân bạc. Báo Thế Tôn, hãy thuyết pháp cho những người như chúng con, để chúng con được hạnh phúc, an lạc trong hiện tại.”
Bốn Cửa Tiêu Hao Tài Sản
Đức Phật đã chỉ rõ trong giáo pháp rằng có bốn cửa chính dẫn đến sự tiêu hao tài sản mà người gia chủ cần phải cẩn thận. Những cửa tiêu hao này giống như những lỗ hỏng trong bình nước, nếu không được kiểm soát, tài sản sẽ bị rò rỉ liên tục.
Thứ nhất là đắm mê đua đặt cược. Những ai sống trong sự thèm khát chiến thắng, mong muốn thắng lớn qua các trò chơi cá cược sẽ nhanh chóng mất hết tài sản. Thứ hai là ham mê rượu chè. Người say mê rượu chè không chỉ tiêu tốn tiền bạc mà còn làm hỏng sức khỏe, tinh thần và khả năng kiếm sống. Thứ ba là si mê những phụ nữ hoặc nam thanh niên không chính đáng. Sự sa đà vào tình cảm bất chính thường kéo theo những chi tiêu lớn lao và hậu quả đau buồn. Thứ tư là giao du với những người xấu, những kẻ vô tâm, lạc lối, đem lại ảnh hưởng tiêu cực về tài chính và nhân phẩm.
Như một chiếc bình chứa nước lớn có bốn cửa nước chảy vào và bốn cửa nước chảy ra. Nếu bất cứ ai cố tình mở các cửa nước chảy ra và không đóng các cửa nước chảy vào thì bình nước sẽ ngày càng cạn kiệt. Tương tự, những ai đắm mê vào bốn cửa tiêu hao này, tài sản sẽ nhanh chóng bị “bay mất” mà không có sự tích tụ hay phát triển.
Bốn cửa tiêu hao tài sản theo giáo pháp Phật: đua đặt cược, rượu chè, tình cảm bất chính
Bốn Cửa Tích Lũy Tài Sản
Đối lập với bốn cửa tiêu hao, Đức Phật cũng chỉ dạy bốn cửa nhập để tài sản được hưởng khỏi. Đây là những hành động thiện tích, những cách sống tích cực giúp tài sản tích lũy và phát triển bền vững.
Thứ nhất là không đắm mê đua đặt cược. Người tránh xa những trò chơi cá cược, không sa đà vào hy vọng chiến thắng bất thực sẽ bảo vệ được tài sản của mình. Thứ hai là không say mê rượu chè. Sự tỉnh táo trong tinh thần và hành động giúp con người quyết định chi tiêu một cách lý trí và hiệu quả. Thứ ba là không si mê những người không chính đáng. Sự giữ gìn trong những mối quan hệ giúp con người tránh khỏi những chi tiêu vô ích và tổn thương tinh thần. Thứ tư là giao du với những người thiện lành. Khi xung quanh là những người có tư duy lành mạnh, có công việc ổn định, có đạo đức tốt, họ sẽ ảnh hưởng tích cực tới cuộc sống và tài chính của bạn.
Như bình nước được bảo vệ tốt, khi bất cứ ai mở các cửa nước chảy vào và đóng các cửa nước chảy ra thì bình nước sẽ ngày càng tăng lên. Tương tự, người tuân thủ bốn cửa nhập này sẽ dần dần tích lũy tài sản, xây dựng nền tảng kinh tế ổn định cho gia đình mình.
Lòi Bình Về Đạo Đức Tài Chính
Lòi Phật dạy về giữ gìn tài sản không chỉ là những lời khuyên thực tế mà còn là những lời chỉ dẫn về đạo đức. Tham lam là một trong những tâm bệnh lớn nhất của con người. Có thể nói rằng hầu hết những sự nghiệp sai lầm đều bắt đầu từ những đạm mê, những khát vọng không chính đáng.
Cuộc sống nếu thiếu đạm mê sẽ trở nên nhạt nhẽo, vô vị và mất sinh khí. Tuy nhiên, đạm mê không phải là tội lỗi mà vẫn cần đặt ra với con người: đạm mê cái gì, đạm mê như thế nào? Đạm mê là biểu hiện của nghiệp, thể hiện rõ trong tư duy, ý chí và hành động. Ai đạm mê cái gì thì nặng nghiệp về phương diện ấy. Vì thế, người Phật tử phải luôn quán sát tự thân để biết rõ nghiệp của mình.
Nếu thấy rằng những khát vọng, mong ước, đạm mê của mình hướng về Chân – Thiện – Mỹ, tức là những điều lành lịch sự và cao thượng, thì phát huy nó. Ngược lại, nếu thấy những đạm mê hướng về những hành động xấu, chiêu trò gian dối, thì nên kiềm chế, loại trừ ngay.
Kiểm Soát Đạm Mê Là Chìa Khóa Để Giữ Gìn Tài Sản
Về phương diện giữ gìn tài sản, nếu kiểm chế và chuyển hóa được những đạm mê bất chính lại là phương cách hiệu quả nhất. Vì một khi đã thỏa, đã đạm mê thực sự vào những việc xấu, thì việc tốn kém hay phung phí chẳng có ý nghĩa là bao; nhất là khi đã chìm đắm, say mê vào đua đặt cược (đua ôi), cờ bạc, rượu chè và những người xấu.
Những ai đã từng một lần vung tiền qua cửa số để thỏa cái thú đạm mê, đến khi tỉnh táo mới thấy được giá trị của sự gợp nhặt, chặt chiu, cần kiêm. Tài sản do mồ hôi và công khó làm ra, vì thế người con Phật phải hết sức trân quý, chi tiêu đúng mức, đúng chỗ để làm lợi ích cho mình và người khác.
Luôn quán sát tự thân, cẩn trọng với những đạm mê bất chính, tránh tiêu xài phung phí để xây dựng và giữ gìn cuộc sống luôn được an vui, hạnh phúc. Khi hiểu rõ giáo lý này, chúng ta không chỉ giải quyết được những vấn đề kinh tế mà còn tu dưỡng được tâm hồn, rèn luyện được nhân cách cao thượng. Đây chính là ý nghĩa sâu xa của lời Phật dạy về việc giữ gìn tài sản.
Tài liệu tham khảo:
- Kinh Koliya (Gotami Vagga), Dīgha Nikāya, Tập 3
- Đại Tạng Kinh Việt Nam, VNCPHVN, 1996
- Trích “Lời Phật Dạy Trong Kinh Tạng Nikāya” – HT. Thích Quảng Tính, Nhà Xuất Bản Tôn Giáo
