Trong mỗi thời khóa Tịnh Độ, sau khi trì niệm và kính lạy Phật để cầu chứng minh, chúng ta quỳ xuống độc lập lời văn sám nguyện và hướng công đức. Đây chính là phần then chốt của tu tập Tịnh Độ vì đây là lúc chúng ta dùng tâm niệm để đem công đức tu tập của mình hướng về nơi chúng ta mong muốn. Phát nguyện không phải là hành động hình thức, mà là sự định hướng tâm linh của người tu hành, giúp công đức từ niệm Phật không bị tan tác hoặc chuyển hướng vô tích.
Để dễ hiểu, chúng ta có thể tưởng tượng như một chiếc thuyền trôi trên sông. Tuy thuyền được dòng nước đẩy, nhưng nó sẽ đi đến đâu phụ thuộc vào người lái buồm. Phần phát nguyện của người tu Tịnh Độ chính là giai đoạn lái buồm, dùng tâm niệm để chỉ hướng công đức như lái chiếc thuyền niệm Phật hướng về Tây Phương và An Lạc Cực Lạc.
Tuy nhiên, nhiều liên tu không tập trung đúng mức vào phần này, mà lại tìm kiếm những bài văn có tính chất khuyến tu hơn là sám nguyện. Vì vậy, bài viết này xin giới thiệu một số lời phát nguyện Tịnh Độ của những vị tiền đức xưa. Về vấn đề này, có vị thích dùng lời văn dài để nương theo, có vị lại ưa dùng lời văn ngắn gọn vừa đủ ý nghĩa cầu vãng sanh. Chính vì thế, các tác giả đã chọn lọc hai bài phát nguyện được dịch từ những tiêu chuẩn kinh điển, mong đáp ứng phần nào sở thích của các liên tu.
Hình ảnh minh họa về lời phát nguyện Tịnh Độ cầu vãng sanh vô cùng quan trọng
Lời Phát Nguyện của Liên Trì Đại Sư
Lời phát nguyện này bắt nguồn từ truyền thống tu tập Tịnh Độ sâu sắc. Vị Liên Trì Đại Sư đã biên soạn bài phát nguyện rộng lớn, bao quát toàn bộ tinh thần Tịnh Độ của người tu hành:
Cúi lạy phương Tây cõi An Lạc,
Tiếp dẫn chúng sanh đại đạo Sư,
Nay con phát nguyện, nguyện vãng sanh,
Nhờ lượng từ bi thương nhiếp thọ!
Bài phát nguyện này bắt đầu bằng cách tỏ lòng kính trọng đối với Phật A Di Đà và Cực Lạc Thế界. Phần này rất quan trọng vì nó giúp người tu không những niệm Phật mà còn thể hiện sự tin tưởng tuyệt đối vào sức cứu độ của Phật A Di Đà. Khi tâm niệm được chỉ định rõ ràng, công đức mới có hướng đích định, chứ không bị phân tán vô tích.
Tiếp theo, bài phát nguyện nhận thức sâu sắc về tình trạng của người tu:
Nay con kháp vị, bốn ân ba cõi, pháp giới chúng sanh, cầu đạo Bộ Đàng, Nhất Thừa của Phật; chuyên tâm trì niệm, hàng danh muôn đức, Phật A Di Đà, nguyện sanh Tịnh Độ.
Đoạn này công nhân rằng người tu cần nhớ rằng mình tu tập không chỉ vì bản thân, mà vì tất cả chúng sanh trong vũ trụ. Qua đó, tâm từ bi được khai mở, giúp người tu không rơi vào tu tập ích kỷ hay tự mãn. Đây là một trong những yếu tố quan trọng để tu tập Tịnh Độ đạt kết quả tốt nhất.
Bài phát nguyện tiếp tục thừa nhận những sai lỗi và tóm tắt quá trình tu tập:
Lại bởi chúng con, nghiệp nặng phước khinh, chương sâu huệ cạn, nhiễm tâm dễ đông, tịnh độc khó thành, nay đối Tự Tôn, kính gieo năm vóc, ba tờ một lòng, chỉ thành sám hối. Con và chúng sanh, khoảng kiếp đến nay, mê bản tịnh tâm, buông tham sân si, nhiễm dơ ba nghiệp, vô lượng vô biên, tội căn đã gây, vô lượng vô biên, nghiệp oan đã kết, nguyện đều tiêu diệt.
Phần này rất quan trọng vì nó giúp người tu tập nhìn nhận rõ ràng về tình hình hiện tại. Bất cứ ai tu tập Tịnh Độ cũng cần thừa nhận rằng không phải là người tu tập tinh tấu mà là người có nhiều tật xấu. Chính nhận thức này giúp tránh được tâm tự mãn, tự cho rằng mình tu đủ giỏi để tự độ. Sự khiêm tốn này lại là điều kiện quan trọng để nhận được sức cứu độ của Phật.
Lời Phát Nguyện của Tự Vân Sám Chủ
Bài phát nguyện thứ hai này từ vị Tự Vân Sám Chủ, đặc điểm là ngắn gọn hơn nhưng vô cùng có ý nghĩa:
Một lòng quy mạng, thế giới Cực Lạc, Phật A Di Đà. Xin đem ánh tịnh, soi chiếu thân con, dùng nguyện từ bi, mà nhiếp thọ con.
Bài phát nguyện này bắt đầu với sự tập trung tâm niệm hoàn toàn vào Phật A Di Đà. “Một lòng quy mạng” có nghĩa là toàn bộ tâm thức, toàn bộ cuộc đời, toàn bộ tương lai của người tu được giao phó cho Phật A Di Đà. Đây là mức độ tin tưởng cao nhất trong tu tập Tịnh Độ.
Bài phát nguyện tiếp tục lời Phật A Di Đà trong Kinh A Di Đà:
Xưa Phật lập thệ: ‘Nếu chúng sanh nào, muốn về nước ta, hết lòng tin ưa, xưng danh hiệu ta, cho đến mười niệm, như không được sanh, ta không thành Phật.’
Đây chính là lý do tại sao Phật A Di Đà lại thành Phật. Lời hứa của Phật là: nếu bất cứ ai với lòng tin tưởng tuyệt đối mà niệm danh hiệu của Ngài, chỉ cần mười lần niệm, nếu không vãng sanh được thì Ngài sẽ không thành Phật. Nhưng Phật A Di Đà đã thành Phật rồi, chứng tỏ lời hứa đó là thật và tuyệt đối đáng tin cậy.
Bài phát nguyện này cũng thể hiện quá trình vãng sanh chi tiết:
Nay con nguyện nương, nhân duyên niệm Phật, được vào biển thế, của đức Như Lai, nhờ sức Thế Tôn, tiêu trừ các tội, thêm lớn căn lành. Con nguyện lâm chung, biết ngày giờ trước, thân không bị bệnh khổ, tâm không tham luyến, ý không điên đảo, như vào thiền định.
Phần này mô tả rõ ràng quá trình lâm chung của người tu. Khi đến lúc lâm chung, người tu sẽ:
- Biết trước ngày giờ sắp qua đời
- Thân không bị bệnh tật hay khổ đau
- Tâm không còn tham luyến những thứ phàm tục
- Ý thức minh mẫn, an định như vào thiền định
Đây chính là những dấu hiệu cho thấy người tu sắp được vãng sanh thành công.
Ý Nghĩa Của Phát Nguyện Trong Tu Tập Tịnh Độ
Phát nguyện là khâu cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng trong quá trình tu tập Tịnh Độ. Nếu như trì niệm Phật là tích lũy công đức, thì phát nguyện chính là sự định hướng công đức đó. Không có phát nguyện, công đức từ trì niệm dễ bị phân tán hoặc chuyển hướng sang những nơi khác, không tập trung vào mục tiêu vãng sanh.
Sự phát nguyện giúp tâm niệm trở nên vô cùng mạnh mẽ và có định hướng rõ ràng. Khi người tu lặp đi lặp lại lời phát nguyện, mỗi lần như vậy chính là lúc tu nhân của vãng sanh được khẳng định và mạnh hơn. Đây là một quá trình tích lũy dần dần, cho đến khi tu nhân đủ rồi, phước đủ rồi, cơ duyên đủ rồi, thì vãng sanh sẽ xảy ra một cách tự nhiên.
Ngoài ra, phát nguyện còn giúp tu nhân Tịnh Độ luôn nhớ rõ mục tiêu tu tập. Khi tâm niệm được chỉ định vào Phật A Di Đà và Cực Lạc thế giới, thì không còn chỗ cho những ý niệm xáo trộn hay lo lắng vô cớ. Tâm trở nên tập trung, thiền định, và chính vì vậy mà khả năng nhận được sức cứu độ của Phật cũng tăng lên đáng kể.
Kết Luận: Phát Nguyện Là Chìa Khóa Vãng Sanh
Lời phát nguyện không chỉ là những lời nói lên tiếng trong chùa hay tại nhà, mà là sự thể hiện chân thật của tâm mong muốn được vãng sanh. Khi người tu phát nguyện bằng lòng tin, bằng hiểu biết về Cực Lạc, và bằng quyết tâm tu tập, thì những lời phát nguyện ấy sẽ trở thành công đức tích tụ từng ngày, từng giờ.
Hai bài phát nguyện được giới thiệu trên đây, dù có độ dài khác nhau, nhưng đều chứa đựng toàn bộ tinh thần tu tập Tịnh Độ: lòng tin tuyệt đối vào Phật A Di Đà, nhận thức về khổ đau của cuộc sống phàm tục, quyết tâm vãng sanh, và mong muốn giải thoát. Các liên tu có thể lựa chọn bài phát nguyện nào phù hợp với căn cơ và hoàn cảnh của mình, nhưng điều quan trọng nhất là phát nguyện phải đi kèm với hành động tu tập liên tục, với niệm Phật không ngừng, thì khi đó mới có thể tin rằng vãng sanh sẽ thành hiện thực.
Kinh Phật dạy rằng vãng sanh Cực Lạc không phải là điều quá khó khăn hay xa vời. Chỉ cần một lòng tin, một tâm mong muốn chân thành, và một sự phát nguyện sâu sắc, thì chúng ta đã đặt chân vào con đường dẫn về Cực Lạc rồi. Phật A Di Đà sẽ không bao giờ để tiếng niệm của chúng ta bị lãng quên, vì đó là lời hứa thiêng liêng của Phật, là sức cứu độ vô lượng vô biên của Tôn Giác Thế Tôn.
Tài Liệu Tham Khảo Kinh Điển:
- Kinh A Di Đà (Sukhavativyuha Sutra)
- Lời phát nguyện của Liên Trì Đại Sư
- Lời phát nguyện của Tự Vân Sám Chủ
- Những giáo lý Tịnh Độ truyền thống Phật giáo Việt Nam
