Bởi TS. Thích Hạnh Tuệ
Mỗi người, dù ở bất kỳ hoàn cảnh nào, đều có nguyện vọng sống một cuộc đời có ý nghĩa, hạnh phúc và tràn đầy lòng lương thiện. Đó là bản năng tự nhiên của con người — một khao khát sâu sắc về sự vẹn toàn và hạnh phúc. Phật giáo, với những lời dạy sâu sắc suốt hơn 2500 năm, đã chỉ ra rằng lối sống tích cực và lòng lương thiện không phải là những thứ trừu tượng, mà là những thực hành cụ thể có thể áp dụng hàng ngày.
Nền Tảng Lối Sống Tích Cực theo Phật Pháp
Trong các bộ kinh Phật giáo, đặc biệt là Kinh Bốn Thiên Vương và Kinh Pháp Cú, Đức Phật đã dạy rằng lối sống tích cực bắt đầu từ việc rèn luyện tâm ý. Đó không phải là sự lạc quan màu hồng hay chối bỏ những khó khăn thực tế, mà là một cách tiếp cận khôn ngoan với cuộc sống dựa trên sự hiểu biết sâu sắc về bản chất của đau khổ và con đường thoát khỏi nó.
Con người, dù trong hoàn cảnh nào, muốn có cuộc sống hạnh phúc và ý nghĩa thì nhất định phải nỗ lực cố gắng liên tục và không ngừng hướng về một tương lai tốt đẹp, lương thiện. Lối sống tích cực không phải là sự may mắn bất ngờ, mà là kết quả của những hành động, suy nghĩ và quyết tâm hàng ngày. Khi lựa chọn sống tích cực, chúng ta không chỉ thay đổi cuộc đời mình, mà còn tạo ra tác động tích cực đến gia đình, cộng đồng và xã hội.
Lối sống tích cực bắt đầu từ việc rèn luyện tâm ý theo Phật pháp
Những Nỗ Lực Thực Tế trong Từng Giai Đoạn Cuộc Đời
Phật giáo nhấn mạnh rằng lối sống tích cực không phải là một trạng thái tĩnh, mà là một quá trình liên tục của tu tập và hoàn thiện bản thân. Mỗi giai đoạn của cuộc đời, từ thời niên thiếu đến tuổi cao niên, đều có những nỗ lực riêng cần thực hiện.
Thời niên thiếu: Đây là thời kỳ vàng để xây dựng nền tảng đạo đức và kiến thức. Những nỗ lực cố gắng học tập, rèn luyện kỹ năng, và phát triển người cách toàn diện sẽ tạo ra những tài sản vô giá cho tương lai. Trong giai đoạn này, việc tiếp nhận giáo dục Phật giáo là vô cùng quý báu, giúp hình thành tính cách cao quý từ khi còn trẻ.
Thời trưởng thành: Khi bắt đầu lập nghiệp, cần phải nỗ lực tìm kiếm một công việc phù hợp với năng lực và đạo đức của mình. Điều quan trọng không phải là kiếm được nhiều tiền nhất, mà là làm những công việc chính đáng, có lợi cho đời sống và xã hội. Nhiều người sa lầy trong sự kham khát vô độ, hy vọng rằng giàu có và địa vị sẽ mang lại hạnh phúc. Tuy nhiên, thực tế đã chứng minh rằng nhân tài mà thiếu đạo đức, giàu có mà thiếu an tâm, sẽ chỉ dẫn đến những khổ đau sâu xa.
Thời trung niên: Đây là giai đoạn có trách nhiệm lớn nhất đối với gia đình và xã hội. Cần phải nỗ lực xây dựng một gia đình hạnh phúc, nuôi dạy con em theo những nguyên tắc đạo đức. Đồng thời, cần phải cố gắng rèn luyện tâm ý, tu tập Phật pháp để có được sự bình yên và sáng suốt trong tâm hồn.
Nỗ Lực tu Tập Theo Ngũ Giới và Tám Giới
Để sống tích cực và lương thiện, Phật giáo đề ra những nguyên tắc cụ thể được gọi là Ngũ Giới cho những người học Phật tại gia, và Tám Giới cho những người xuất gia hoặc tu tập nghiêm túc hơn.
Ngũ Giới bao gồm: không sát sinh, không trộm cắp, không nói dối, không uống rượu, và không sa đọa. Các giới này không phải là những hạn chế áp đặt từ bên ngoài, mà là những hướng dẫn khôn ngoan giúp bảo vệ chúng ta khỏi những hành động hại mình hại người. Khi thực hành giới luật, chúng ta không chỉ rèn luyện sự disam (tự chủ) mà còn phát triển lòng trắc ẩn và sự tôn trọng đối với cuộc sống.
Thực hành những giới luật này đòi hỏi nỗ lực thường xuyên, sự tỉnh thức về các hành động, lời nói và tư tưởng của mình. Đó là một quá trình không bao giờ kết thúc, luôn có dịp để cải tiến và hoàn thiện bản thân.
Sức Khỏe Thân Thể và Tinh Thần trong Lối Sống Tích Cực
Một khía cạnh quan trọng thường bị bỏ quên khi nói về lối sống tích cực là sức khỏe thân thể. Phật giáo dạy rằng thân thể là một ngôi nhà quý báu mà chúng ta phải chăm sóc. Nếu thân thể bệnh hoạn, dù có giàu có cũng không thể thưởng thức hạnh phúc thực thụ.
Do đó, cần phải nỗ lực sinh hoạt lành mạnh, tập thể dục, ăn uống điều độ, và ngủ đủ giấc. Đây không phải là những thứ tầm thường, mà là những nền tảng cho một cuộc đời có chất lượng cao.
Tuy nhiên, sức khỏe tinh thần còn quan trọng hơn. Cần phải nỗ lực thực hành nhân, nhẫn, hỷ xả — bốn tâm vô lượng trong Phật giáo — để có được một đời sống tinh thần lành mạnh và tích cực. Nếu giàu có mà có tâm ích kỷ, cua nhỡ cảm xúc, thì khổ dài dài.
Phát triển tâm ý sáng suốt, thanh tịnh và tỉnh giác; rèn luyện trí huệ để có cái nhìn rõ ràng về bản chất của mọi sự vật; mở rộng tấm lòng để bao dung và nhân hòa với mọi người — tất cả những điều này tạo nên sự cân bằng và hạnh phúc thực sự trong cuộc sống.
Thực Hiện Các Hành Động Thiện Để Giúp Đỡ Người Khác
Một trong những điểm nổi bật nhất của Phật giáo là tấn công về việc giúp đỡ người khác. Khi sống tích cực, không thể chỉ tập trung vào chính mình mà bỏ bê cộng đồng. Cần phải nỗ lực làm những việc thiện, giúp đỡ những người nghèo khó, khổ đau, để cuộc sống của mình có ý nghĩa thực sự.
Điều này được gọi là “Bố thí” trong Phật giáo — không chỉ là bố thí vật chất, mà còn bố thí tình yêu thương, bó thí kiến thức, và bó thí sự không sợ hãi. Khi chúng ta giúp đỡ người khác, chúng ta không chỉ giảm bớt khổ đau của họ, mà còn phát triển lòng trắc ẩn và tình yêu thương trong chính mình.
Nói một cách đơn giản, lối sống tích cực là nỗ lực siêng năng để làm những việc tốt và bỏ bê những thói hư tật xấu hại người hại mình. Đó là sự cố gắng liên tục để xây dựng một cuộc đời ý nghĩa, và từ đó, tạo ra một thế giới tốt đẹp hơn cho mọi người.
Kết Luận: Con Đường Tu Tập để Sống An Vui
Tóm lại, lối sống tích cực và lòng lương thiện trong Phật giáo không phải là những lý tưởng cao siêu mà không thể đạt được. Chúng là những thực hành cụ thể, những nỗ lực hàng ngày mà bất kỳ ai cũng có thể thực hiện, bất kể hoàn cảnh của họ như thế nào.
Cần phải nỗ lực sống tích cực bằng cách:
- Chọn nghề nghiệp chính đáng, phù hợp với đạo đức của mình
- Dành thời gian để học Phật, nghe pháp, ngồi thiền và niệm Phật
- Tu tập và rèn luyện tâm ý theo lời Phật dạy
- Nâng cao đạo đức, trí tuệ và giá trị làm người
- Nỗ lực giúp đỡ người khác và xây dựng một xã hội tốt đẹp hơn
Lối sống tích cực, lòng lương thiện, nỗ lực tu học, và nâng cao đức tính — những thứ này không chỉ là lợi ích cá nhân, mà là trách nhiệm chung của chúng ta đối với gia đình, xã hội và cộng đồng Phật tử toàn thế giới. Khi mỗi cá nhân thực hiện điều này, chúng ta sẽ tạo ra một tác động lan tỏa, mang lại sự chuyển biến tích cực cho toàn xã hội.
Tham khảo Kinh Điển:
- Kinh Bốn Thiên Vương — Hướng dẫn về hành động tích cực
- Kinh Pháp Cú — Những lời dạy về hành động và hệ quả
- Kinh Trung Bộ — Lời dạy về con đường giải thoát
Hãy cùng nhau xây dựng lối sống tích cực, lương thiện và giúp đỡ lẫn nhau trên con đường tu học Phật pháp.
