Trong cuộc sống hằng ngày, không ít người có thói quen sử dụng ngôn ngữ ác độc, lời lẽ khiếm nhã để chỉ trích mắng, thỏa mãn nhanh trán áp, chinh phục đối phương. Họ tưởng mình là kẻ chiến thắng khi người kia im lặng, chịu đựng hoặc nhận thua. Tuy nhiên, theo giáo lý của Đức Phật, nhận thức này hoàn toàn sai lầm. Ngay cả khi im lặng, kham nhẫn trước những lời tổn thương, chúng ta vẫn đang chiến thắng – chiến thắng chính mình, chiến thắng tham tâm, sân tâm và si tâm.
Câu Chuyện Bál-a-môn Asurindaka Bhāradvāja
Đức Phật từng ở tại thành phố Rājagaha, trong rừng Veluvana, nơi Ngài nuôi dưỡng các vị tăng-ni. Tại đây, xảy ra một sự kiện đặc biệt ghi lại trong kinh điển.
Một vị bá-la-môn tên là Asurindaka Bhāradvāja nghe nói rằng “bá-la-môn thuộc dòng hệ Bhāradvāja đã xuất gia với Đức Phật, tự bỏ gia đình để sống trong cộng đồng tu hành”. Không vui mà ghen tị, vị bá-la-môn này quyết định đi tìm Đức Phật. Khi gặp Ngài, thay vì nêu ra câu hỏi hay xin hướng dẫn, vị bá-la-môn lại chìa ra một loạt lời khó nghe, ác độc, phỉ báng và nhiếc mắng Đức Phật. Lúc đó, Đức Phật chỉ im lặng.
Nhìn thấy Đức Phật không đáp lại, không tỏ vẻ bực mình hay tự vệ, vị bá-la-môn liền nói: “Này Sa-môn, Ông đã bị chinh phục. Này Sa-môn, Ông đã bị chinh phục!” – Vị bá-la-môn tưởng mình đã thắng.
Đức Phật dạy về sức mạnh của kham nhẫn trong rừng Veluvana với các đệ tử lắng nghe
Lời Phật Dạy Về Sức Mạnh Kham Nhẫn
Sau khi im lặng tiếp nhận những lời chỉ trích, Đức Phật nói:
“Kẻ ngu ngủ mà tỉnh
Khi nói lời ác ngữ
Ai biết chịu kham nhẫn
Kẻ ấy thật thắng trận
Những ai bị phỉ báng
Trả lời phỉ báng người
Kẻ ấy làm ác mình
Lại làm ác cho người
Những ai bị phỉ báng
Không phỉ báng đối lại
Người ấy đã thắng trận
Thắng cho mình cho người
Vì ấy tìm lợi ích
Cho cả mình và người
Và kẻ đã phỉ báng
Tự hiểu, lắng nghe mình
Bác y sư cả hai
Chữa mình, chữa cho người
Quân chúng nghệ là ngu
Vì không hiểu Chính pháp.”
Sau khi nghe lời Phật dạy, vị bá-la-môn Asurindaka Bhāradvāja bỗng nhiên tỉnh ngộ. Vị bá-la-môn xúc động nói: “Thật vi diệu thay, Tôn giả Gotama! Nay con quy y Tôn giả Gotama, quy y Pháp và Tăng. Mong cho con được xuất gia với Tôn giả Gotama.”
Ý Nghĩa Sâu Sắc Của Kham Nhẫn
Trong cuộc sống hằng ngày, kham nhẫn không phải là dấu hiệu của yếu đuối hay hèn nhục. Đó là một hành động trí tuệ của người hiểu rõ bản chất của cuộc sống. Khi chúng ta không trả lời sân hận bằng sân hận, không giải quyết phỉ báng bằng phỉ báng, chúng ta đang tạo dựng một tương lai tốt đẹp cho chính mình.
Theo giáo lý Phật giáo, mỗi lần chúng ta phá vỡ vòng xích của phẫn nộ và trả thù, chúng ta đang từng bước xoá bỏ những hạt giống ác nghiệp. Sự kham nhẫn không chỉ là trị liệu cho người khác mà còn là liều thuốc hữu hiệu nhất để dập tắt nóng giận nơi chúng ta. Nó giúp chúng ta thoát khỏi vòng xoáy của hận thù, nơi cả hai bên đều bị thương tổn.
Người thường cho rằng nếu chúng ta im lặng hoặc chịu đựng khi bị chỉ trích, thì chúng ta là kẻ ngu, yếu đuối hay thiếu hưởng thụ. Nhưng theo tư duy Phật giáo, chính sự sáng suốt nằm ở việc nhận biết rằng lời nói có sức mạnh kỳ lạ – nó có thể tây ra những hậu quả dài hạn, ảnh hưởng đến cả mình lẫn người khác.
Chiến Thắng Thực Sự Là Gì?
Chiến thắng thực sự không phải là khi đối phương bị hạ gục hay khi chúng ta nói được tiếng cuối cùng. Chiến thắng thực sự là khi chúng ta kiểm soát được tâm mình, không để phẫn nộ chi phối, không để sân hận biến chúng ta thành kẻ cũng sai lỗi như người gây tổn thương cho chúng ta.
Kham nhẫn là một trong Sáu Độ Ba-la-mật (Sáu hạnh) trong Phật giáo. Nó không phải là sự phục tùng hay mất lòng tự trọng. Thay vào đó, nó là biểu hiện của bản lĩnh và sự thông thái. Một người có bản lĩnh thực sự không cần phải chứng minh mình bằng cách đáp trả mỗi lời chỉ trích.
Thường thì người ta chỉ hối hận khi đã muộn, khi mọi sự đã rồi. Nhưng kham nhẫn khiến chúng ta có cơ hội thoát khỏi vòng lặp tiêu cực này. Nó là phương sách đang cứu của chúng ta lẫn của người gây tổn thương, bởi vì khi chúng ta không trả lời sân hận bằng sân hận, người đó sẽ có cơ hội tỉnh ngộ như vị bá-la-môn Asurindaka.
Ứng Dụng Kham Nhẫn Trong Đời Sống Hiện Đại
Ngày nay, khi mà mạng xã hội, các cuộc tranh cãi trực tuyến rất phổ biến, kham nhẫn trở nên càng quan trọng. Chúng ta dễ dàng bị cuốn vào những tranh luận, những lời chỉ trích từ những người lạ mặt hoặc thậm chí từ những người thân. Những lúc như vậy, hãy nhớ lại lời dạy của Đức Phật: “Một điều nhẫn, chín điều là nhân.”
Kham nhẫn không có nghĩa là chúng ta phải chịu đựng sự áp bức hay bạo lực. Nó có nghĩa là chúng ta chọn những hành động và lời nói của mình một cách cân nhắc, không để cảm xúc tức thời chi phối. Đó là sự tự do thực sự – tự do trong cách chúng ta phản ứng với cuộc sống.
Kết Luận: Những Lợi Ích Từ Kham Nhẫn
Kham nhẫn là một trong những giáo lý quý giá nhất của Đức Phật dành cho nhân loại. Nó dạy chúng ta rằng chiến thắng thực sự không nằm ở việc đánh bại người khác, mà nằm ở việc chinh phục chính mình. Khi chúng ta tu tập kham nhẫn, chúng ta không chỉ cải thiện cuộc sống của mình mà còn tạo ra một tác động tích cực đến những người xung quanh.
Hãy nhớ rằng, mỗi lần chúng ta chọn im lặng thay vì trả lời, chọn hiểu thay vì phán xét, chọn tha thứ thay vì trả thù – chúng ta đang viết nên những trang mới trong câu chuyện cuộc đời mình, những trang đầy ánh sáng của trí tuệ và từ bi. Đó chính là những chiến thắng lớn nhất mà một người có thể đạt được.
Kinh điển tham khảo:
Đặng Trí Kiên, Trương Chu (biên dịch), Kinh Tương Ưng Bộ I – Kinh Những Điều Độc Lập, Nhà xuất bản Tôn giáo, 1993.
