Tiếng chuông vang xa giữa thinh không, thâm trầm giữa não nhiệt, ngân nga giữa bộ dâu thức tỉnh những khách trở trần gian còn mải theo đuổi danh lợi, gọi thế nhân đang mê đắm nơi bộ khổ trở về cõi an nhiên. Âm thanh này không phải chỉ là một tín hiệu thời gian đơn giản, mà nó chứa đựng một thông điệp sâu sắc về tâm linh và sự giác ngộ mà Phật giáo muốn truyền tải đến mọi chúng sinh.
Ý Nghĩa Tâm Linh Của Tiếng Chuông Chùa
Tiếng chuông phát ra từ một công cụ kim loại được thiết kế khéo léo, nhưng giá trị thật sự của nó nằm ở tác dụng tâm linh mà nó mang lại. Trong một ngôi chùa nào đó, có một tiểu hòa thượng thường được phân công cho việc đánh chuông trong chùa mỗi ngày một lần vào buổi sáng sớm và một lần vào lúc chiều muộn.
Thời bấy giờ, một ngày trong chùa đều bắt đầu bằng tiếng chuông, kết thúc cũng bằng tiếng chuông. Hơn nữa, dầu là triều tập các tăng nhân lên điện, hành lễ, tụng niệm kinh sách, hay việc ăn uống, ngủ nghỉ thường ngày, hết thảy đều được báo hiệu bằng tiếng chuông.
Tiếng chuông chùa, lắng lỗng tỉnh giác mộng lợi danh
Sự Giác Ngộ Qua Tiếng Chuông
Phật giáo giảng rằng con người có 108 chướng phiền não, do đó đánh chuông 108 lần là để tận trừ những phiền não này của con người. Tiếng chuông buổi sớm trước thì hái hạ sau chấm rơi, gọi mỗi người thức giác, đêm dài đã qua, chủ bằng nhắc mình say ngủ, hãy dậy sớm, tranh thủ thời gian tu hành. Tiếng chuông chiều muộn trước thì chấm rơi sau hái hạ, nhắc nhở người tu luyện đừng bị cuốn vào công việc nơi trần thế, tâm trí cần tĩnh lặng, thôi không nghe ngợi thì mới có thể tu hành.
Ban đầu, tiểu hòa thượng thường đánh chuông khá nghiêm túc. Nhưng nửa năm sau, cầu cảm thấy công việc đánh chuông quá đơn điệu và nhàm chán. Vậy nên, cầu chỉ làm chiếu lệ.
Một ngày nọ, sư trụ trì trong chùa đột nhiên thông báo rằng tiểu hòa thượng sẽ chuyển ra sân sau chủ cội gánh nước, và cầu không cần phải đánh chuông nữa. Thấy lạ, tiểu hòa thượng bèn hỏi sư trụ trì: “Lẽ nào con đánh chuông không đúng giờ, không vang xa?”
Sư trụ trì nói với cầu: “Tiếng chuông của con vang rất xa, nhưng tiếng chuông trống rỗng và yếu ớt. Bởi vì trong lòng con không hiểu ý nghĩa của tiếng chuông, cũng không thực sự dung tâm làm việc đó. Tiếng chuông không chỉ là giờ giác làm việc và nghỉ ngơi trong chùa, điều quan trọng nhất là phải thực tỉnh chứng sinh đang mê lạc.
Vì vậy, tiếng chuông không nhưng phải vang rõn mà còn phải trơn trái, bình ôn, thâm trầm, ngân nga. Một người trong tâm không có chuông thì tu Phật cũng không thành. Nếu không khiêm nhường, thành kính, sao có thể đảm nhận việc đánh chuông?” Tiểu hòa thượng thường nghe xong tỏ vẻ hổ thẹn.
Việc đánh chuông sau đó được giao lại cho một tiểu hòa thượng thường mới đến. Sớm hôm sau, khi nghe được tiếng chuông buổi sớm, vị sư trụ trì cảm thấy rất hài lòng. Ông gọi tiểu hòa thượng đến hỏi: “Sáng nay con đánh chuông với tâm tình như thế nào?”
Tiểu hòa thượng tỏ vẻ không rõ: “Dạ, không có tâm tình gì cả, con đánh chuông thì đánh chuông thôi ạ.” Vị sư trụ trì lại hỏi: “Khi đánh chuông, trong tâm con nhất định đã nghĩ gì đó. Bởi vì ta nghe thấy tiếng chuông hôm nay cao quý và thành kính.”
Tiểu hòa thượng thường suy nghĩ một lát rồi trả lời: “Kỳ thực là con không nghĩ gì cả. Chỉ là khi còn ở nhà, chưa xuất gia, gia phụ dạy rằng, khi đánh chuông cần phải nghĩ về Đức Phật, phải thành kính, trai tịnh, tôn kính, phải dung tâm như khi nhập định và lễ bái mà đánh chuông.”
Vị sư trụ trì rất hài lòng và nhắc nhở: “Sau này khi giải quyết những việc khác, con đừng quên giữ tâm thái đánh chuông của ngày hôm nay.”
Hành Động Có Tâm Niệm Và Ý Định Thực Hành
Chuông Phật trong tiếng Phálan gọi là Ghantā, thuộc nữ tính. Người Hoa dịch là chung, khánh. Sách Ngũ Phần Luật, quyển 18 có ghi: “Thời Phật Đà, có một lần tăng đoàn làm lễ Bồ Tát chưa thể kịp thời tập hợp, bên tối một nơi hoang vắng toàn thiền hành đạo. Khi đó Đức Phật bèn báo rằng phải gõ Ghantā, hoặc gõ trống, thời óc để tập hợp.”
Một chương khác trong sách này cũng có kể lại: “Các vị Tỳ kheo không biết làm thế nào để dùng gỗ làm Ghantā, vì thế bạch với Đức Phật. Đức Phật nói: ‘trừ cây sơn và các loại cây độc ra, còn các loại cây gỗ phát ra tiếng, đều có thể là được’. Vì thế, những nơi không có kim loại thì họ dùng thân cây rừng để làm thay chuông và sau này người ta làm bê đi thành mô để giữ nhịp khi tụng Kinh.
Trong bài Hương Sơn phong cảnh ca, Chu Mạnh Trinh viết: “Thế thể rừng mai, chim cũng trái / Lũng lõi Khe Yến, cá nghe kinh. Thoảng bên tai một tiếng chảy kìm kinh / Khách tang hải giật mình trong giấc mộng”.
Chuông là một nhạc cụ, được đúc bằng kim loại và phát ra âm thanh đơn giản. Hình dáng của nó được làm theo các hình tháp hay hình chén rộng. Theo Đại Tỳ Kheo Tam Thiên Uy Nghi, quyển Hạ thì có 5 việc cần gõ chuông: Khi họp hợp thường kỳ; khi ăn sáng; lúc ăn tối; khi trở về cõi Niết Bàn; mỗi chuyện vô thường.
Mỗi lần đánh chuông, âm thanh của nó không chỉ lan tỏa khắp nơi, lên trời mà còn xuống cả địa phủ, đánh thức tâm linh của những người bị giam cầm trong ngục tối, ma quỉ biết mà hồi tâm chuyển tính mà tu hành niệm Phật.
Công Năng Tâm Linh Của Chuông Chùa
Chỉ cần chứng niệm câu Nam mô A Di Đà Phật hay danh hiệu của một vị Bồ Tát, một vị Thanh Văn, Duyên Giác, Bích Chi Phật thì lập tức được thoát khỏi xiềng xích mà được đi đầu thai làm người. Kinh Tăng Nhất A Hàm có nói: “Mỗi khi tiếng chuông chùa ngân vang thì những hình phạt trong ác đạo được tạm thời dừng, chứng sanh chịu hình phạt được tạm thời an vui”.
Trong cuốn “Pháp khí – Bách trường thanh quy” nói rằng: “Chuông lớn là hiệu lệnh của rừng già. Tiếng chuông sớm phá tan đêm trường, gọi người người thức giác. Tiếng chuông chiều muộn giác giả người bốn tấu dừng bước chân, những chuyện bận lòng thôi ngầm nghĩ.”
Một ý nghĩa sâu sắc hơn của tiếng Phálan chung trong buổi đầu hôm hay những lúc hưởng sáng là sự nhắc nhở cho con người luôn thức tỉnh để tinh tấn tu hành mà vượt ra ngoài vòng tối lối, tội tăm khổ đau trong cuộc sống vô thường.
Tác Dụng Của Tiếng Chuông Trong Ứng Dụng Thực Tế
Nếu không tự tỉnh thức bằng trí tuệ, để tìm thấy các giá trị thật của mỗi việc đang có mặt chung quanh mình, thì thật là uống phí, vì mình sẽ mất tất cả theo luật tự nhiên. Và nếu như khi đặt hết trường tâm của đời mình vào Từ, Bi, Hỷ, Xả, để thực hiện việc gì cho mình hay cho người bằng những giá trị thật của việc đó, thì mình sẽ không bao giờ bị mất tất cả.
Trong mỗi tiếng chuông, trống, mõ của nhà Phật là những sứ giả Như Lai mang đến cho đại chúng những tâm nguyện tâu bi, để giúp cho chính họ có thể tự mình giải tỏa những nỗi muốn phiền đau khổ, hay để tắm gội cho thân tâm thanh sạch, những buồn bực, chán nản… bụi trần.
Vì thế trong Kinh có câu: “Nghe tiếng chuông phiền não nắm / Trí huệ lớn, giác đạo sinh / Dưới Địa ngục, khỏi hầm lửa / Nguyện thành Phật độ chứng sinh.”
Con Số 108 Và Ý Nghĩa Trong Phật Giáo
Tiếng chuông mỗi buổi sớm đánh 108 tiếng, tượng trưng cho một năm. Một năm có 12 tháng, 24 tiết khí, 72 hậu (2), cộng các con số đó lại là 108. Con số 108 tượng trưng cho sự vận động tuần hoàn không ngừng nghỉ.
Phật giáo giảng rằng con người có 108 chướng phiền não, do đó đánh chuông 108 lần là để tận trừ những phiền não này của con người. Thêm vào đó, trâng hạt cũng có 108 viên, niệm kinh hay trì chúc cũng niệm 108 lần với ý nghĩa tương tự như trên, mỗi lần niệm là trừ đi một phiền não.
Tiếng chuông trầm âm ngân vang, khiến người nghe có cảm giác bình yên đến kỳ lạ. Nào danh nào lợi, nào tình ái cường si, nào tranh nào đấu… khi đứng ở nơi thanh khiết mà nghe âm thanh tiếng chuông chùa thì những thứ đó nào có ý nghĩa gì đâu. Giữa chợn hồng trần cuồn cuộn, nghe một tiếng chuông chùa, đột nhiên ta muốn sống chậm lại và lòng bắt đầu tự hỏi: “Đời người cuối cùng là để làm gì đây?”. Đúng như câu: “Mở cô thần chung, cảnh tỉnh ái danh lợi khách / Kim kinh ngược kế, hoán hồi khổ hải mộng mê nhân.”
(Dịch nghĩa: “Chuông sớm trống chiều, thức tỉnh khách trần đang chạy theo danh lợi / Kinh vàng kế ngược, kêu gọi người đời mau thoát khỏi bộ khổ mênh mông”).
Tài liệu tham khảo:
- Ngũ Phần Luật, quyển 18
- Kinh Tăng Nhất A Hàm
- Đại Tỳ Kheo Tam Thiên Uy Nghi
- Pháp khí – Bách trường thanh quy
- Báo Pháp luật Việt Nam
Khuyến Khích Tiếp Tục Tu Tập Với Tâm Niệm Thanh Tịnh
Nghe tiếng chuông chùa không phải để nghe, mà là để thức tỉnh. Mỗi tiếng chuông là một lời gợi ý từ Tam Bảo để chúng ta không được quên mục tiêu tu hành. Khi tâm chúng ta luôn được nhắc nhở bằng âm thanh này, chúng ta dần dần hình thành được những thói quen thiệt hơn về sự tỉnh thức, về sự tôn kính Tam Bảo, và về sự tinh tấn trong tu tập.
Đó chính là lý do tại sao trong các ngôi chùa Phật giáo, tiếng chuông lại được coi trọng đến vậy. Nó không chỉ là một công cụ thực tế để báo giờ, mà nó còn là một phương tiện tu hành độc đáo, giúp chúng ta duy trì sự cảnh tỉnh, không để bản thân sa đọa vào cuộc sống vô thường, bế tắc với những phiền não và khổ đau.
Khi chúng ta có cơ hội nghe tiếng chuông chùa, hãy dừng lại, lắng nghe, và cho phép tâm mình được thanh tịnh, được thức giác. Đó là sự chuẩn bị tốt nhất để chúng ta bước vào mỗi ngày với tâm niệm thanh tịnh, với sự tỉnh thức sâu sắc, và với thiện chí tu hành vì lợi lạc của chính mình và của tất cả chúng sinh.
