Đây là một câu hỏi mà nhiều Phật tử, đặc biệt là con em có người thân xuất gia, thường thắc mắc. Tại sao khi cha mẹ mất, người xuất gia không tham gia những nghi lễ truyền thống như tắm, chuẩn bị hay chôn cất? Liệu đây có phải là thiếu hiếu thảo hay hành động bất kính không? Câu trả lời nằm ở những quy tắc giáo pháp sâu sắc của Phật giáo, nơi mà sự báo hiếu thực sự được thể hiện qua cách khác, cao quý hơn.
Xuất Gia Đã Được Phép Từ Cha Mẹ
Trước hết, cần hiểu rằng không có gì là phám tội bất hiếu cả. Lý do là gì?
Bất cứ ai xuất gia, trước khi vào chùa cạo tóc và thọ giới, đều phải xin phép cha mẹ và được cha mẹ đồng ý. Đây là một nguyên tắc sớm được Phật dạy trong lịch sử Tăng Ni hôi. Khoảnh khắc này rất quan trọng vì nó thể hiện sự tôn trọng con đối với cha mẹ ngay cả khi con lựa chọn con đường tu tập.
Hơn nữa, trước khi chính thức thọ giới Tỉ kheo hay Tỉ kheo ni, người tu nhân phải lấy cha mẹ ba lần. Ba lần lấy này không phải là hành động hình thức đơn thuần, mà là lời công khai tuyên bố biết ơn cha mẹ và tuyên thệ sẽ tiếp tục trả hiếu đáp ơn cha mẹ. Bởi vậy, từ thời kỳ này trở đi, người xuất gia chính thức không còn lấy cha mẹ nữa.
Người đệ tử lấy tổng trụ trì trong nghi lễ thọ giới
Lý Do: Sợ Cha Mẹ Bị Tổn Độc Đức
Sâu xa hơn, lý do người xuất gia không lấy cha mẹ sau khi người thân mất là sợ cha mẹ bị tổn độc đức.
Khi bước vào Tòng lâm, người xuất gia ngoài việc giữ năm giới cấm (cơ bản dành cho người Phật tử tại gia) còn phải tuân thủ Giới luật rất nghiêm ngặt. Nhất là sau khi thọ giới Tỉ kheo, Tỉ kheo ni hay các giới khác, người xuất gia phải gìn giữ hàng trăm hay hàng nghìn điều tác ý, tác ngữ và tác thân. Giới đức ngày càng tăng trưởng theo mức độ tu tập, làm cho người xuất gia trở thành một “pháp thân huệ mạng” — một thân hình được tạo nên bởi Giới luật Phật.
Pháp thân này thực sự rất quan trọng với người xuất gia. Nếu người xuất gia tham gia vào những công việc tang lễ thế gian thông thường, làm những việc trái với giới luật, thân huệ mạng này sẽ bị tổn hại. Bởi vậy, bằng cách không lấy cha mẹ, người xuất gia thực tế đang bảo vệ sự tinh khiết của người tu, giữ gìn hành giới không để bị hoen ố.
Sự Khác Biệt: Người Xuất Gia Và Người Tại Gia
Một điểm cơ bản cần hiểu là sự khác biệt về địa vị giáo pháp giữa người xuất gia và người tại gia.
Người tại gia, những người cha mẹ của vị xuất gia, chỉ gìn giữ năm giới cấm. Giới đức của họ tương đối nhẹ nhàng so với người xuất gia. Do đó, xét về mặt giới đức, những vị ấy kém hơn rất nhiều so với người đã thọ giới xuất gia.
Tuy nhiên, theo giáo lý Phật dạy, người tại gia vẫn phải kính Phật pháp trọng Tăng. Dù ngày xưa cha mẹ sinh ra con, nhưng bây giờ con đã trở thành người của đạo pháp, sống trong Hàng ngũ Tăng già, thì cha mẹ cũng phải kính trọng con như bao vị Tăng khác. Đã kính trọng như thế, thì làm sao cha mẹ dám để cho người xuất gia, người của Tăng Ni hội, làm những công việc thế gian như tắm, chuẩn bị tang lễ?
Báo Hiếu Thực Sự Của Người Xuất Gia
Nhiều người có thể hiểu rằng không lấy cha mẹ là một hình thức báo ơn hạn chế. Nhưng thực tế, sự báo hiếu của người xuất gia không phải chỉ thể hiện qua hình thức lễ tang thế gian như người tại gia.
Những vị Tăng Ni, khi gìn giữ giới luật hoàn hảo, thực hành tu tập chân chính, và đạt được những thành tựu trên con đường Phật pháp, chính là cách họ báo ơn cha mẹ sâu sắc nhất. Bởi theo giáo lý Phật, báo ân không bao giờ nằm ở hành động vật chất, mà ở sự tu hành, giáo dục tinh thần.
Bởi vậy, những vị Tăng Ni thường dùng những lời dạy của Phật Tổ để khuyến nhắc cha mẹ thức tỉnh, giúp họ lo tu hành để được an vui giải thoát. Đó mới thực sự là báo ân lâu dài cho cha mẹ, là sự báo hiếu thực thụ.
Kết Luận: Sự Chuyển Hóa Của Báo Hiếu
Người xuất gia không “lấy” cha mẹ không phải là thiếu hiếu thảo, mà là một sự thể hiện khác của báo hiếu. Bằng cách giữ gìn giới luật tinh khiết, không làm tổn hại pháp thân huệ mạng, vị xuất gia đang thể hiện lòng tôn kính sâu sắc đối với cha mẹ — lòng kính trong chính đạo pháp mà cha mẹ đã cho phép con theo đuổi.
Hơn nữa, sự khuyến nhắc và dạy dỗ con đường tu tập mà những vị Tăng Ni mang lại cho cha mẹ, chính là thứ báo ân quý giá nhất. Thay vì tham gia vào các nghi lễ thế gian, người xuất gia sử dụng giáo pháp Phật để giúp cha mẹ sáng suốt trên con đường tu hành, hướng tới giải thoát thái hòa.
Hiểu được điểm này, chúng ta có thể thấy rằng Phật giáo không hề bác bỏ hiếu thảo, mà chỉ nâng cao nó lên một tầng cao hơn — từ hành động hình thức sang sự tu hành chân thành, từ báo ân vật chất sang báo ân tinh thần vĩnh cửu.
Tài Liệu Tham Khảo:
- Kinh Địa Tạng: Giáo lý về báo hiếu cha mẹ
- Bộ luật Tỉ kheo: Quy định về giới luật Tăng Ni
- Giáo Lý Phật về lễ tang: Theo truyền thống Phật giáo Việt Nam
