Trong đạo Phật, việc cạo tóc không phải là một hành động tùy tiện mà là biểu tượng sâu sắc của quyết tâm bỏ bỏ những cơn ham muốn, những ràng buộc trong cuộc sống thế tục để hướng tâm vào tu tập chánh pháp. Người xuất gia, những vị sa thần hay bhikṣu luôn phải tuân thủ theo những quy tắc tu hành được Đức Phật đề ra. Trong số những quy định này, việc cạo tóc (tháy phát) không được thực hiện bất kỳ lúc nào, mà phải tuân theo một nguyên tắc nhất định trong vòng một tháng âm lịch. Điều này không chỉ thể hiện sự kỉ luật và disiplin trong tu tập mà còn là cách để người xuất gia luôn ghi nhớ lời Phật dạy, duy trì tâm niệm trong suốt hành trình tu hành của mình.
Người xuất gia cạo tóc là biểu tượng của quyết tâm bỏ đơi sầu khổ thế tục
Ý Nghĩa Của Việc Cạo Tóc Trong Đạo Phật
Cạo tóc là một hành động mang đầy ý nghĩa sâu sắc trong tu tập Phật giáo. Theo kinh điển Phật học, việc xuống tóc (tiếng Phạn là Pravrajya) không chỉ là sự thay đổi hình thức bên ngoài mà còn thể hiện sự quyết tâm rời bỏ gia đình, bỏ bỏ những dục vọng của thế gian để theo đuổi con đường giải thoát. Đầu tròn được coi là biểu tượng của sự hoàn toàn, của việc bỏ bỏ tất cả mọi sự, tất cả mọi tình cảm gắn chặt với đời thế tục.
Kinh Tăng Nhất A-hàm dạy: “Người xuống tóc xuất gia học đạo thì phải có niệm tin kiên cố, nếu không đủ ý nghĩa như tên gọi này thì chớ nên xưng là đệ tử của Đức Thích Ca”. Lời Phật dạy này cho thấy hành động cạo tóc không phải chỉ là vấn đề vệ sinh hay thực hành hình thức, mà là một hợp đồng linh thiêng giữa người xuất gia với chính mình, với Phật pháp, với mục đích tu hành vì lợi lạc của chúng sinh.
Vì lý do này, người xuất gia không được để tóc dài như những người còn gắn bó với thế gian, vì tóc dài là biểu tượng của tham vọng, của sắc dục. Nhưng cũng không được luôn luôn cạo tóc bởi vì điều đó sẽ mất đi ý nghĩa thiêng liêng của hành động này. Do vậy, Phật pháp đã đề ra quy tắc cạo tóc theo những ngày nhất định trong tháng âm lịch.
Những Ngày Được Phép Cạo Tóc Trong Tháng
Theo quy tắc tu hành của Phật giáo, người xuất gia được phép cạo tóc hai lần trong một tháng âm lịch. Các ngày này được chọn dựa trên những nguyên tắc tu tập cổ xưa, nhằm duy trì sự cân bằng giữa việc tuân thủ kỷ luật và duy trì ý nghĩa của hành động cạo tóc.
Những ngày được phép cạo tóc (tháy phát) trong tháng âm lịch là:
- Ngày 4, 6, 7, 8, 9, 10, 11 (đầu tháng)
- Ngày 14, 16, 19, 22, 23, 24, 25, 26, 29 (giữa và cuối tháng)
Những ngày này được chọn không phải một cách tùy tiện, mà dựa trên nguyên tắc tu tập theo truyền thống Phật giáo Việt Nam. Việc xác định những ngày này giúp người xuất gia có một kế hoạch rõ ràng, một sự disiplin trong việc duy trì hình ảnh bên ngoài của mình, từ đó giúp họ tập trung hơn vào việc tu tập nội tâm.
Niệm Bài Kệ Khi Cạo Tóc
Khi thực hiện hành động cạo tóc, người xuất gia không chỉ đơn thuần thực hiện một công việc vệ sinh mà còn phải niệm những bài kệ có ý nghĩa thiêng liêng. Những bài kệ này giúp người tu nhớ lại mục đích của mình, giúp tâm niệm không bị lệch lạc, luôn hướng về sự tu tập chánh pháp.
Bài kệ khi cạo tóc như sau:
Tháy trừ tu phát
Đương nguyện chứng sinh
Vĩnh ly phiền não
Căn kích tích diệt
Ân tất điên đốc, Mạn đa la, Bạt đệ da, sa bà ha (3 lần)
Dịch nghĩa:
Cạo bỏ râu tóc
Nên nguyện chứng sinh
Dứt trừ phiền não
Hết thảy thanh tịnh
Ân tất điên đốc, Mạn đa la, Bạt đệ da, sa bà ha (3 lần)
Những câu kệ này mang nhiều ý nghĩa sâu sắc. Khi niệm “Cạo bỏ râu tóc”, người tu đang tuyên bố rằng họ muốn bỏ bỏ những ràng buộc bên ngoài, những biểu tượng của dục vọng. “Nên nguyện chứng sinh” thể hiện quyết tâm tu tập không chỉ vì chính mình mà vì lợi lạc của tất cả chúng sinh. “Dứt trừ phiền não” và “Hết thảy thanh tịnh” là những mục tiêu cuối cùng của con đường tu hành theo Phật pháp.
Niệm kệ khi cạo tóc là một phần quan trọng của quy tắc tu hành
Ý Nghĩa Của Sự Kỷ Luật Trong Tu Hành
Sự kỷ luật trong tu tập Phật giáo không phải để gây khó khăn hay hạn chế tự do, mà là để giúp người tu hành luôn tỉnh thức, luôn ghi nhớ mục đích của mình. Quy tắc cạo tóc vào những ngày nhất định chính là một cách để Phật pháp giúp người xuất gia duy trì sự tỉnh thức này.
Khi người tu hành tuân thủ những quy tắc này, họ đang rèn luyện sự kiên trì, sự chịu khó, những phẩm chất thiết yếu trên con đường tu tập. Không được cạo tóc bất kỳ lúc nào là để nhắc nhở rằng, tu hành Phật giáo không phải là một sự tùy tiện, mà là một quyết tâm, một sự cam kết với chính mình và với Phật pháp.
Điều này cũng tương tự như những nguyên tắc khác trong vinaya (giới luật) của Phật giáo. Mỗi quy tắc đều có mục đích giúp người tu tập tâm niệm được liên tục, giúp họ không bị trôi kéo theo những cơn vận động của tâm ý thay đổi liên tục.
Sự Phù Hợp Với Truyền Thống Phật Giáo Việt Nam
Những quy tắc về cạo tóc này đã được áp dụng trong tu tập Phật giáo Việt Nam trong hàng ngàn năm, được truyền lại từ các vị tăng tự, từ các tu viện đạo lão từ lâu. Trong bối cảnh Phật giáo Việt Nam ngày nay, những quy tắc này vẫn được giữ gìn, vẫn được các vị xuất gia tuân thủ nghiêm túc.
Điều này không chỉ thể hiện sự tôn trọng của Phật giáo Việt Nam đối với những giáo lý cổ xưa, mà còn thể hiện sự sắc sảo trong việc tu tập. Những quy tắc này giúp cộng đồng tu sĩ Việt Nam duy trì được sự nối tiếp với những vị Phật tiền nhân, với những giáo lý sâu xa của Phật pháp.
Kết Luận: Tu Tập Từ Những Điều Nhỏ Bé
Quy tắc cạo tóc vào những ngày nhất định trong tháng chỉ là một trong vô vàn những chi tiết nhỏ nhưng mang ý nghĩa sâu sắc trong con đường tu hành Phật giáo. Nó nhắc nhở chúng ta rằng, tu tập không chỉ là những hành động lớn lao, những công phu sâu xa, mà còn là sự tỉnh thức, sự kiên trì trong những việc nhỏ bé hàng ngày.
Khi người xuất gia cạo tóc vào những ngày quy định, niệm những bài kệ thiêng liêng, họ đang thực hành những bài học mà Đức Phật dạy: sự kỷ luật, sự tỉnh thức, sự cam kết với chính mình. Những điều này, dù tưởng chừng nhỏ bé, lại là những bước đi thiết yếu trên con đường dẫn tới sự giải thoát, tới Niết Bàn.
Hãy học hỏi từ những vị xuất gia, từ sự nghiêm túc mà họ thực hành Phật pháp, để rồi trong cuộc sống thường ngày của chúng ta, dù là thành nhân hay người xuất gia, chúng ta cũng có thể duy trì sự tu tập, sự tỉnh thức, và luôn hướng tâm về con đường chánh đạo mà Đức Phật đã chỉ dạy.
