Có một vị Phật tử từng hỏi một vấn đề khiến nhiều người lo lắng: “Khi tôi làm chung với những người khác không niệm Phật, hay khi tôi bị các trở ngại cản trở, liệu tôi có thể vẫn vãng sanh được không?” Đây là câu hỏi phản ánh trăn trở chân thực của rất nhiều hành giả—một lo âu không chỉ của riêng cá nhân, mà còn liên quan đến pháp tu hành của cộng đồng Phật tử.
Đại sư Thiên Như đã trả lời một cách rõ ràng: “Quả thật là tiếc! Câu hỏi này đã khiến chính mình lo lắng, lại còn khiến cho hàng tăng, tục, nam, nữ trong thế đời này đều có nghi vấn. Phải biết rằng những người bình thường, khi niệm Phật được vãng sanh, là do nhân duyên kiếp trước đã có căn lành, khiến họ gặp được bậc thiện tri thức chỉ bảo, mới được sự may mắn đó trong muôn triệu người.”
Mười Loại Trở Ngại Khi Niệm Phật
Theo Luận Quán Nghi, một bộ kinh pháp quý báu của Phật giáo Tây Phương, có mười loại hoàn cảnh khiến người hành giả khó có thể niệm Phật được. Những trở ngại này không phải là điều bất khả chống chọi, mà là những thử thách cần phải được hiểu rõ để có thể vượt qua.
Thời buổi hiện đại có nhiều trở ngại làm khó quá trình tu hành niệm Phật của người Phật tử
Thứ nhất: Khó gặp bậc lành tri thức. Không phải ai cũng may mắn có duyên gặp một vị sư phụ giác ngộ, người có thể hướng dẫn con đường tu hành. Điều này là nguyên nhân khiến nhiều người không thể bước vào cửa phật pháp, hoặc nếu có gặp, cũng chỉ là qua loa, không đủ sâu sắc để thay đổi cuộc đời.
Thứ hai: Bị bệnh tật ràng buộc. Khi thân thể bị bệnh hoạn, đau đớn chiếm lấy tâm ý, rất khó có thể an tâm niệm Phật. Sự đau đớn sinh lý có thể biến tâm niệm thành một gánh nặng thay vì là một hành động thiêng liêng.
Thứ ba: Trùng phong cứng hàng. Khi gặp những hoàn cảnh không khác gì thiên tai, như bão tố dữ dội, người ta không thể nghe thấy tiếng niệm Phật của mình, không thể tập trung vào pháp hành.
Thứ tư: Cuồng loạn mất sáng suốt. Khi tâm trí mất kiểm soát, bị cuồng loạn chiếm đóng, người hành giả không thể có định lực cần thiết để tu tập.
Thứ năm: Thình lình gặp tai nạn nước lửa. Những tai nạn bất ngờ khiến người ta không có thời gian, không có điều kiện để thực hiện niệm Phật.
Thứ sáu: Thoát bị hàm sóc động vật dữ. Khi bị những con vật nguy hiểm tấn công, tất cả ý thức sẽ tập trung vào sự sống còn, không còn chỗ cho niệm Phật.
Thứ bảy: Bị bạn ác phá hoại lòng tin. Có những người xung quanh có ý xấu, cố gắng phá nát lòng tin và hành giả đối với Phật pháp, khiến tâm đó bị lay chuyển mạnh mẽ.
Thứ tám: Hồn mê mãi chết. Khi người ta trước khi chết đã rơi vào trạng thái mê muội, tâm thức không còn sáng suốt, thì niệm Phật cũng trở nên khó khăn.
Thứ chín: Thoát chết giữa quân trận. Tử chiến trên trường chiến, trong chốc lát, con người không có khả năng kiểm soát vận mệnh của mình.
Thứ mười: Từ nơi cao tề xuống. Khi rơi từ nơi cao xuống, đó là một khoảnh khắc sợ hãi tột độ mà rất ít ai có thể giữ được tâm niệm trong lúc đó.
Hiểu Rõ Bản Chất Của Trở Ngại
Những trở ngại này không phải là sự trừng phạt của Đức Phật hay một lực lượng siêu nhiên nào khác. Chúng là những kết quả tự nhiên của nhân quả—hành động, ý tưởng và tập quán của chúng ta từ những kiếp trước và trong cuộc đời hiện tại. Hàng ngày chúng ta sống trong thế giới này, gặp phải những vinh vất, những khó khăn, những bệnh tật, và ngay cả những hiểm nguy bất ngờ. Đó không phải do bất lực, mà là do tục nghiệp và hiện nghiệp liên tiếp tác động.
Tuy nhiên, điều quan trọng là phải nhận ra rằng những trở ngại này không phải là vĩnh viễn. Khi gặp một hoàn cảnh không may—bất kỳ viá dụ nào từ mười loại trên—nếu ta không bị những tác động mạnh mẽ như bệnh tật, như đau đớn, như sợ hãi cô đặc, thì vẫn có thể tìm cách để niệm Phật được.
Đạo Tu Trong Cuộc Sống Thường Ngày
Vậy làm thế nào để người hành giả có thể chuẩn bị cho khoảnh khắc cuối cùng—khoảnh khắc sắp chết—sao cho có thể niệm Phật được và vãng sanh cõi Cực Lạc? Câu trả lời nằm ở cuộc sống hiện tại, từ ngày hôm nay.
Thứ nhất, phải xét rõ bản chất của đời sống. Thế đời này không phải là sự thực, không phải là những gì ta tưởng tượng. Đó là một bộ phận của vòng luân hồi—một giấc mơ lớn mà chúng ta đang sống trong. Khi nhận thức được điều này, tâm hư không còn bám víu vào các sự vật như trước.
Thứ hai, phải buông bỏ những duyên kiếp còn chưa dứt. Có rất nhiều người vẫn bị ràng buộc bởi tình cảm, bởi những giá trị vật chất, bởi những mối quan hệ phức tạp. Khi vẫn còn những lo âu và mong muốn chưa được giải thoát, thì tâm sẽ khó có thể hoàn toàn định vào Phật.
Thứ ba, hàng ngày hãy thực hành niệm Phật với tâm thanh tịnh. Không cần phải chờ đến lúc sắp chết mới bắt đầu. Từ lúc này, mỗi khi có thời gian rảnh rỗi, hãy niệm Phật. Trước khi ngủ, sau khi thức dậy, trong lúc đi lại, làm việc, niệm Phật có thể được thực hiện bất cứ lúc nào.
Tâm Từ Và Sự Chuẩn Bị Tâm Linh
Có một điểm rất quan trọng mà rất ít người đề cập: nếu trước khi bị bệnh, trước khi giả, chúng ta vẫn còn mang trong lòng những lo âu, những mong muốn về cuộc sống hiện tại, thì làm sao có thể toàn tâm toàn ý niệm Phật lúc sắp chết? Những kỷ niệm, những tình cảm, những tài sản, những con em—tất cả những điều này sẽ trở thành chướng ngại và kéo lôi tâm của chúng ta sang hướng khác.
Nhưng nếu từ bây giờ, khi vẫn còn trẻ, vẫn còn mạnh khỏe, vẫn còn những năng lực, chúng ta đã chuẩn bị tâm linh cho cái chết, chuẩn bị lòng mình để không còn bất cứ sự ràng buộc nào, thì khi lúc sắp ra đi, tâm ta sẽ được an tĩnh. Chúng ta sẽ không còn phải lo lắng về những gì để lại, vì chúng ta đã có cơ hội dọn dẹp.
Tâm từ là chìa khóa. Nếu chúng ta sinh sống với tâm từ mẫn, nếu chúng ta hàng ngày đều có lòng từ bi với mọi sinh linh, nếu chúng ta tránh gây tổn hại, tránh nói những lời độc ác, tránh tư duy những ý xấu, thì tâm ta sẽ tự nhiên được tu dưỡng. Lúc gặp những trở ngại, tâm từ sẽ là lực lượng bảo vệ chúng ta.
Từng Bước Trên Con Đường Tu Hành
Không có ai có thể tránh khỏi những trở ngại trong cuộc sống. Bệnh tật, tuổi già, cái chết là những phần tất yếu của sự tồn tại. Nhưng những gì chúng ta có thể kiểm soát là cách chúng ta ứng xử với những trở ngại đó. Chúng ta có thể cho phép những khó khăn đó làm chúng ta suy sụp, hoặc chúng ta có thể sử dụng chúng làm những cơ hội để tu tập sâu hơn.
Bộ kinh Luận Quán Nghi không phải là để đe dọa chúng ta, mà là để giáo dục chúng ta. Nó cho chúng ta thấy rằng có những hoàn cảnh, có những khoảnh khắc mà con người rất khó có thể giữ được định lực. Những điều này không phải là lẫm liệu, mà là sự thật. Nhưng chính vì vậy, chúng ta mới cần phải tu tập từ bây giờ, không nên chủ quan nghĩ rằng có thể để dành đến lúc sắp chết mới bắt đầu.
Mỗi ngày, khi thức dậy, hãy nghĩ rằng có thể đó là ngày cuối cùng của ta. Mỗi lần niệm Phật, hãy nhắc nhở chính mình rằng duyên này có thể không tái diễn. Mỗi tương tác với người khác, hãy thực hiện bằng tâm từ bi, bằng sự tôn trọng. Khi sống như vậy, không chỉ khi sắp chết mà ngay cả trong cuộc đời hàng ngày, chúng ta cũng sẽ cảm thấy gần gũi hơn với cõi Cực Lạc.
Kết Luận: Con Đường Vãng Sanh Bắt Đầu Ngay Hôm Nay
Những trở ngại khi niệm Phật là thực tế, nhưng chúng không phải là dấu hiệu của sự bất lực hay là sự bỏ rơi của Đức Phật A-Di-Đà. Chúng là những thử thách tự nhiên của sự tồn tại nhân loại. Điều quan trọng là phải nhận ra rằng con đường tu hành không chỉ bắt đầu lúc sắp chết, mà phải bắt đầu từ ngay bây giờ, từ hôm nay, từ giây phút hiện tại.
Khi chúng ta xây dựng được một nền tảng vững chắc từ việc niệm Phật thường xuyên, từ việc tu dưỡng tâm từ bi, từ việc buông bỏ những ràng buộc của đời sống thường tục, thì những trở ngại sẽ không còn là những chướng ngại khó vượt. Thay vào đó, chúng sẽ trở thành những cơ hội để chứng tỏ rằng pháp tu hành của chúng ta là chân chính, là bền vững.
Hãy bắt đầu từ hôm nay. Hãy niệm Phật với trọn vẹn tâm ý, hãy sống với tâm từ, hãy sẵn sàng cho khoảnh khắc cuối cùng bằng cách sống một cuộc sống ý nghĩa ngay bây giờ. Khi đó, bất chấp những trở ngại có thể xuất hiện, chúng ta sẽ có được sự bảo vệ từ Phật A-Di-Đà và sẽ vãng sanh về cõi Cực Lạc thanh tịnh.
