Sống trên cuộc đời này, ai cũng mang trong mình một niềm tin. Niềm tin là một trạng thái hoạt động của tinh thần không thể thiếu trong đời sống thường nghiêm cũng như đời sống siêu nghiêm. Một nông dân tin vào một vụ mưa bão thu khi ngày gặt sắp đến; một người làm vườn tin rằng trong khu vườn này sẽ đơm nở những bông hoa tươi đẹp; một người thầy giáo tin rằng ngày mai những học trò trong lớp học này sẽ đem kiến thức giúp ích cho gia đình, xã hội hay làm cho một đại dương xanh, một môi trường sạch.
Niềm tin là động lực, nền tảng cho mọi hoạt động trong đời sống, đó chính là tính chất và giá trị của niềm tin. Niềm tin là một trạng thái tâm biểu thị sự lắng lòng, tin tưởng. Tin vào lời nói hay hành động. Tin cũng là một trong năm thường của Nho giáo, đó là Nhân, Nghĩa, Lễ, Trí, Tín. Dù từ thời xa xưa hay đến bây giờ chữ tín vẫn rất quan trọng. Người ta thường nói: “Nhân vô tín bất năng lập kỳ”; người mà không có sự đáng tin thì không thể lập nghề giữ nghiệp được, buôn bán mà không có lòng tin cậy với nhau thì không thể phát triển được chỉ chưa nói là sụp đổ. Đó là lòng tin bình thường nhưng rất quan trọng ở đời, niềm tin trong Phật giáo còn sâu sắc và ý nghĩa hơn nhiều nhưng không tách rời niềm tin ấy.
Niềm Tin Trong Đạo Phật
Niềm tin trong đạo Phật được đề cập đến rất nhiều trong kinh điển Phật giáo. Trong kinh Tăng chi, Đức Phật dạy có bốn lòng tin tối thượng, đó là:
Thứ nhất, đặt niềm tin tối thượng vào Thế Tôn, báy A-la-hán, Chánh Đẳng Giác. Kinh Tăng Chi dạy: “Những ai đặt lòng tin vào Đức Phật, họ đặt lòng tin vào tối thượng; với những ai đặt lòng tin vào tối thượng, họ được quả dự thực tối thượng”.
Thứ hai là đặt niềm tin vào Thánh Đạo tám ngành bao gồm Chánh kiến, Chánh tư duy, Chánh ngữ, Chánh nghiệp, Chánh mạng, Chánh tinh tấn, Chánh niệm, Chánh định. Những ai có lòng tin vào Thánh Đạo tám ngành sẽ đặt lòng tin vào tối thượng và được quả dự thực tối thượng.
Đức Phật truyền dạy giáo pháp cho đệ tử trong chùa trang nghiêm
Thứ ba là đặt lòng tin tối thượng vào ly tham. Tham chính là nguyên nhân của sanh tử trầm luân, khổ đau triền phireach trong kiếp sống vô tận. Ly tham tức là sự nhiệm phục kiểu mạn, sự nhiệm phục khát ái, sự nhập lên tham ái, sự chặt đứt tái sanh, sự đoạn diệt tham ái, sự ly tham, đoạn diệt, Niết-bàn. Những ai đặt lòng tin vào ly tham sẽ đặt lòng tin vào tối thượng.
Cuối cùng là đặt niềm tin tối thượng vào chúng Tăng Đệ tử của Như Lai. Chúng Tăng Đệ tử của Thế Tôn là những người hành trì và hoằng truyền giáo pháp của Đức Phật, sống đời sống ly tham phạm hạ hành thanh tịnh, đáng được cung kính, tôn trọng, cúng dường, đáng được chắp tay và là ruộng phước vô thường ở đời. Những ai đặt lòng tin vào chúng Tăng Đệ tử của Phật sẽ đặt lòng tin vào tối thượng.
Thêm nữa, trong kinh Hoa Nghiêm nói niềm tin là cội nguồn, là mẹ của mọi công đức, nó làm sống mạnh mọi pháp lành, diệt trừ bao mê muối, mà từ đó đạo cao cả đức lớn lên. Như những dòng kệ trong kinh Hoa Nghiêm so sánh:
“Tín vi đạo nguyên công đức mẫu
Trưởng dưỡng nhất thiết chỉ thiện pháp
Đoạn trừ nghi vọng xuất ái lưu
Khai thị Niết-bàn Vô thường Đạo”
Sâu Và Sáng Tỏ Trong Lòng Tin Phật Pháp
Đại trí Độ luận nói rằng, trong biển cả Phật pháp, có niềm tin mới có thể vào được trong biển cả đó, và trí tuệ có thể giúp ta đi qua biển đó. Hành giả có vào biển cả đó thì mới có thể tiếp cận được với kho báu trân quý ở lòng đại dương như Duyên khởi, Tứ Thánh Đế, Vô thường, Vô ngã.
Niềm tin trong đạo Phật là tin mình có khả năng học pháp, hiểu pháp và thấy pháp. Nên Đức Phật mới nói rằng: “Ai thấy Pháp, người ấy thấy Ta. Ai thấy Ta, người ấy thấy Pháp”. Tin vào luật nhân quả để thấy được tương tợn khổ đau đều do nơi suy nghĩ, lời nói và hành động của mình gây nên; từ đó sống một đời sống ý thức và tỉnh giác.
Tin không cũng chưa đủ, mà cần phải có “thâm tín” hay “tín căn”. “Thâm tín”, “tín căn” là gốc của lòng tin ăn sâu vào lòng Chánh pháp như rễ cây ăn sâu vào lòng đất. Tín tâm kiến cố là lòng tin ăn sâu, rễ bông chắc thì không bị gió tả kiến nhổ bật gốc được.
Tin vào tự lực và tha lực là tin vào khả năng tự chuyên hóa phiền não nào, khổ đau trong bản thân mình thành an lạc giải thoát, nhờ vào sự gia trì của chư Phật, Bồ-tát để đạo tâm được kiên cố, định tĩnh. Người có lòng tin không chắc thì gọi là “tín ngoại khinh mao”, là niềm tin nhẹ như lông mao dễ bị gió tả kiến thổi bay. “Vô tri bất mệ” là không hiểu biết thì không mệ. Tin giáo lý chỉ dạy cột để hành trì được an lạc giải thoát, đó là mục đích thuần tuý trong lòng tin đạo Phật, nên gọi là “tín thọ phụng hành”.
Hiểu và tin là hai phẩm tính quan trọng trong đạo Phật. Hiểu được Chánh pháp để lòng tin ngày càng kiên cố, bền bỉ hơn, cũng như tâm hồn được tĩnh lặng, bình an hơn. Sống mà không có niềm tin, hay chẳng nữa niềm tin hơi hết như lông mao bên ngoài thì con người sẽ trở nên vô định lắc lơi. Sống có niềm tin chắc thật vào Chánh pháp, thì đó chính là chiếc chìa khóa vàng khai mở tự tâm, giúp ta hành trì giáo pháp Đức Phật đã dạy một cách hiệu quả và lợi lạc, góp phần đem lại một đời sống an lạc hạnh phúc cho bản thân và tha nhân.
Niềm Tin Và Thực Hành Giáo Pháp
Tin vào tự lực và tha lực là tin vào khả năng tự chuyên hóa phiền não, chuyển khổ đau trong bản thân thành an lạc giải thoát. Trong Duy thức học Phật giáo, có ba cách để nhận thức, tiếp cận một sự vật hiện tượng. Thứ nhất là hiện lượng, tức là nhận thức đối tượng một cách trực tiếp, chưa có ý thức phân biệt, so sánh. Như khi nhìn một tách trà thì biết nó là một tách trà, chưa có khởi lên ý nghĩ rằng tách trà này là của ai, dùng để pha trà gì, dùng nó để pha trà có ngon không.
Thứ hai là tư lượng, nghĩa là nhận thức có sự phân biệt, đo lường, theo thói quen tư duy nhị nguyên, ngã sở. Và cuối cùng là Thánh giáo lượng, nghĩa là nhận thức đặt trên niềm tin vào Thánh giáo, không một chút ngờ vực. Như Đức Phật dạy “năm uẩn là vô ngã” thì thật sự thân tâm này chỉ là năm động tích tụ, không có tính chất riêng cố định; tin hiểu như vậy gọi là “tín thọ phụng hành”.
Học pháp và hành pháp là hai nhiệm vụ tu học hàng đầu của người con Phật. Trong đó, niềm tin chính là chất liệu để xây dựng nên hai phẩm tính đó. Sống không có niềm tin, hay niềm tin hơi hết như lông mao bên ngoài thì con người sẽ trở nên vô định lắc lơi. Sống có niềm tin chắc thật vào Chánh pháp, thì đó chính là chiếc chìa khóa vàng khai mở tự tâm, giúp ta hành trì giáo pháp Đức Phật đã dạy một cách hiệu quả và lợi lạc, góp phần đem lại một đời sống an lạc hạnh phúc cho bản thân và tha nhân.
Kết Luận: Mở Khóa Tâm Linh Qua Niềm Tin
Niềm tin là cội nguồn của tất cả những tiến bộ tu học. Một người tu học Phật mà không có niềm tin vào ba Bảo – Phật, Pháp, Tăng – thì khó có thể tiếp tục con đường tu tập. Niềm tin là ánh sáng soi đường, là lửa ấm thắp sáng con đường tu hành của mỗi người. Khi lòng tin chắc chắn, các pháp tu tập sẽ phát sinh hiệu quả, giúp ta dần dần chuyển hóa phiền não, vượt thoát khổ đau.
Đức Phật nói trong Kinh Tăng Chi những lời này để khuyến t励từng người con Phật nên tu tập lòng tin sâu sắc, vững chắc vào Tam Bảo. Vì tin tưởng là nền tảng, là động lực để ta kiên trì trên con đường tu hành, không nản lòng khi gặp khó khăn, luôn hướng tâm đến ánh sáng của Chánh pháp. Từ đó, cuộc sống của ta sẽ ngày càng thoát ly khổ đau, đạt được an lạc, giác ngộ và có thể giúp những người khác cũng tìm thấy con đường giải thoát ấy.
Tài Liệu Tham Khảo:
-
Anguttara Nikaya – Kinh Tăng Chi, dịch Việt HT. Thích Minh Châu, chương IV
-
Samyutta Nikaya – Kinh Tương Ưng Bộ, dịch Việt HT. Thích Minh Châu, tập III
-
Đại Phương Quảng Phật Hoa Nghiêm Kinh (Avatamsaka Sutra), Phiên bản Hán – Anh dịch
-
Đại Trí Độ Luận – Mahaprajnaparamita Sastra, soạn bởi Nagarjuna, dịch Việt HT. Thích Minh Châu
