Trong cuộc sống hiện đại, nhiều người tìm kiếm hạnh phúc bằng cách nương tựa vào người khác, vào tài sản hay vào các điều kiện bên ngoài. Tuy nhiên, Phật giáo dạy rằng nương tựa chính pháp chính là con đường duy nhất dẫn đến an vui bền vững. Trước khi nhập Niết-bàn, Đức Phật đã căn dặn Ānanda: “Những ai hiện nay hoặc sau khi Ta diệt độ, tự mình là ngọn đèn cho chính mình, tự mình nương tựa chính mình, không nương tựa một điều gì khác, dùng Chính pháp làm ngọn đèn, dùng Chính pháp làm chỗ nương tựa, không nương tựa vào một gì khác; những vị ấy, này Ānanda, là những vị tối thượng trong hàng Tỷ-kheo của Ta” (Tương Ưng Bộ V).
Lời dạy này chứa đựng bí mật của hạnh phúc đích thực – một hạnh phúc không phụ thuộc vào bất kỳ nhân tố bên ngoài nào mà chỉ dựa trên sự tu tập và nhận thức đúng đắn về bản chất cuộc sống.
Tại Sao Chúng Ta Cần Nương Tựa Chính Pháp
Sống trên đời này, mỗi người đều có xu hướng tìm kiếm hạnh phúc thông qua nương tựa vào người khác. Cha mẹ yêu thương con em, bạn bè chia sẻ niềm vui, người thân chăm sóc lúc bệnh tật – đây là những nương tựa tự nhiên trong cuộc sống. Tuy nhiên, sự phụ thuộc vào người khác hoặc các điều kiện bên ngoài luôn ẩn chứa nguy hiểm. Những thứ có hình tướng đều phai tàn theo năm tháng; mỗi người, mỗi vật đều không cố định mà luôn biến hoá. Khi không nhận được những gì mong muốn, tâm trạng chúng ta rơi vào buồn bã, cô đơn và khổ đau. Đây là lý do tại sao Phật giáo nhấn mạnh sự cần thiết phải nương tựa vào Chính pháp – giáo lý về bản chất thực của cuộc sống.
Nương tựa Chính pháp trong tu tập Phật giáo – Con đường giải thoát từ bên trong
Chính pháp, tức là những lời dạy của Đức Phật, được minh họa như ngọn đèn soi đường trong đêm tối. Nó giúp hành giả nhận thức rõ ràng về mối liên hệ tương quan giữa các hiện tượng – “Cái này có vì cái kia có, cái này không vì cái kia không”. Theo lý thuyết nhân duyên nghiệp quả, bạn gây nhân tốt sẽ gặp quả tốt, dù trải qua nhiều chướng ngại, thậm chí khi có người khác cố gắng cản trở. Điều này giúp chúng ta bình tĩnh trước những biến cố bất ngờ, vì hiểu rằng mọi sự kiện đều tuân theo quy luật nhân quả mà chính bản thân ta đã tạo ra từ trước.
Hiểu Đúng Về Chính Pháp
Chính pháp không chỉ là những lý thuyết trừu tượng mà là chân lý của sự sống, là bánh thể sinh động đang hiện hữu khắp nơi. Như ánh sáng của mặt trời tỏa khắp không gian, chúng ta chỉ cần mở cửa ra thì ánh sáng sẽ tức thì hiện hữu. Thực tại của sự sống không cho phép chúng ta dùng ngôn ngữ và khái niệm chủ quan để tiếp xúc, mà chỉ cần buông xuống mọi ý niệm thì khi ấy chúng ta sẽ tự cảm nhận được các pháp đang lưu hành.
Lời dạy của Đức Phật giống như ngón tay chỉ vào mặt trăng, quan trọng là phải nhìn thấy mặt trăng chứ không phải ngón tay. Nhiều người thường lầm lẫn, tưởng rằng nương tựa vào người nào đó hay các điều kiện nào đó thì sẽ được hạnh phúc lâu dài, nhưng không hay rằng nương tựa đó chỉ mang lại sự phụ thuộc tạm thời. Quay về với chính mình, an trú vào hiện pháp – hiện tượng đang diễn ra trong thời khắc hiện tại – thì bạn đạt được tự do tự tại, không cần trả nợ hay phụ thuộc vào ai.
Hành Pháp Thường Xuyên Là Chìa Khóa
Trong đời sống hằng ngày, nếu chúng ta không chính niệm tỉnh giác thì tâm ý mong cầu, tham đắm sẽ dễ dàng sinh trưởng. Đức Phật còn dạy thêm: “Này Ānanda, ở đây, Tỷ-kheo quán chiếu thân trên thân, nhiệt tâm, tỉnh giác, chính niệm, nhiếp phục tham ưu ở đời; quán thọ trên các thọ… quán tâm trên tâm… quán pháp trên các pháp, nhiệt tâm, tỉnh giác, chính niệm, nhiếp phục tham ưu ở đời. Này Ānanda, như vậy là Tỷ-kheo tự mình là ngọn đèn cho chính mình, tự mình nương tựa cho chính mình, không nương tựa một điều gì khác, dùng Chính pháp làm ngọn đèn, dùng Chính pháp làm chỗ nương tựa, không nương tựa một điều gì khác” (Tương Ưng Bộ V).
Quán chiếu thân, thọ, tâm và pháp hay tu tập Tứ niệm xứ với tâm định tĩnh và sáng suốt, chính là nương tựa Chính pháp hay quay về nương tựa chính mình. Khi đi động hoặc nằm ngồi, bạn chỉ cần thường trực rõ biết về các diễn biến đang xảy ra với thái độ khách quan và trung thực. Không cần phải tác ý như thế nào cả, bởi tự tưởng chủ quan của ta xen vào chỉ tạo thêm phần rối rám.
Cũng với ý này, trong kinh Lăng Nghiêm, Đức Phật dạy: “Tri kiến lập tri tức vô minh bộn” – tức là khi ta thấy biết đối tượng nào đó mà bản ngã xen vào phân tích thế này hay thế nọ, thì đây chính là nguyên nhân tạo ra đau khổ. Theo như lời dạy của Thánh nhân, cho dù chúng ta có nhiều tiền bạc, nhà cửa nguy nga trạng lệ và được mọi người nuôi chiều quý trọng đến mấy chăng nữa, thì cũng không thể thưởng hưởng hạnh phúc một cách toàn vẹn. Bởi vì, những gì có hình tướng đều phải bị tàn hoại theo năm tháng – đó là quy luật tất yếu.
Tự Do Từ Bên Trong
Chỉ có nương tựa Chính pháp, nương tựa chính mình là nơi an ổn miên trường không bao giờ biến đổi và hư hoại. Hiểu được vai trò của Chính pháp, người học đạo cần phải thấu rõ vấn đề này và thường trực nhìn lại chính mình để thiết lập một đời sống an bình, tự tại.
Nương tựa Chính pháp không có nghĩa là phải từ bỏ mối quan hệ với gia đình, bạn bè hay xã hội. Thay vào đó, nó hướng dẫn chúng ta sống một cách có định hướng, không để tâm mình bị chi phối bởi những dục vọng vô tận hay những tâm trạng thất thường. Khi chúng ta nuôi dưỡng lòng từ bi, giữ gìn đạo đức và tu tập tỉnh thức, những mối quan hệ này trở nên ý nghĩa hơn, sâu sắc hơn.
Quán chiếu tứ niệm xứ – con đường tu tập nương tựa chính pháp
Theo lý thuyết nhân duyên, khi cha mẹ sống theo chuẩn mực đạo đức của Phật giáo thì con cái sẽ thụ hưởng. Con cái biết kính trên nhượng dưới, chịu khó làm ăn, sống an vui hạnh phúc thì chắc chắn ông bà, cha mẹ sẽ an lòng và thỏa nguyện. Điều này chứng minh rằng sự nương tựa vào Chính pháp cũng chính là cách để chúng ta chăm sóc tốt nhất cho những người thân yêu.
Kết Luận: Trở Về Nguồn An Vui Nội Tại
Hạnh phúc hay khổ đau đều tùy thuộc vào thái độ sống của bạn ngay trong mỗi giây phút hiện tại. Nếu bạn tiếp xúc một đối tượng nào đó với ý niệm ưa thích, chọn lựa, chiếm hữu thì kể như bạn đã đánh mất tự do và dễ dàng bị ràng buộc. Ngược lại, khi hiểu được cơ chế này, bạn sẽ sống với sự tinh tế, khôn ngoan và tự do thực sự.
Quay lại với Chính pháp, tức là quay lại với bản thân mình – nơi chứa đựng toàn bộ nguồn năng lượng và trí tuệ mà chúng ta cần. Trong mỗi hơi thở, mỗi bước đi, khi tâm được an trú ở hiện tại với sự tỉnh thức rõ ràng, bạn đang thực hành nương tựa Chính pháp. Đây chính là con đường tu tập mà Đức Phật đã chỉ ra cho toàn thể chúng sinh – con đường dẫn đến tự do, an bình và giải thoát thực sự.
Hãy bắt đầu từ hôm nay, thực tập quán chiếu thân, thọ, tâm và pháp với tâm định tĩnh và sáng suốt. Chính bạn là ngọn đèn, chính bạn là nơi nương tựa an toàn nhất. Bộc lộ trí tuệ bên trong, sống với chính niệm rõ ràng, và bạn sẽ khám phá ra rằng hạnh phúc mà bạn tìm kiếm đã luôn hiện hữu ngay đây, ngay bây giờ.
