Ngoài lòng tôn kính vàng phục vị thầy của mình, người học Phật cần tỉnh táo đối chiếu những lời dạy và cách sống của thầy với Kinh – Luật. Nếu không đúng với Kinh-Luật thì hết sức cần trọng, không mù quáng tin theo vì vị ấy đã thực hành phi pháp.
Đây là bài dạy sâu sắc mà Đức Phật đã truyền dạy để giúp các Tỳ-kheo và Phật tử Việt Nam hiểu rõ tiêu chuẩn phân biệt giữa Chính pháp và những biểu hiện sai lệch trong tu tập Phật giáo. Trong thời Đức Phật còn tại thế, các nhóm Tỳ-kheo ở những vùng đất xa, cách rất xa chúa Đức Phật đang hành đạo, cần sự hướng dẫn rõ ràng để không bị lạc lối trên con đường tu tập linh thiêng.
Bài Dạy Về Hai Loại Chứng Pháp Và Chứng Phi Pháp
Trong Kinh Trung A-hàm, phẩm Song, kinh A-di-na (số 188), Đức Phật đã giảng dạy rõ ràng về hai loại chứng pháp và chứng phi pháp khi Ngài du hóa tại nước Xá-vệ, trụ tại Đông Viên, giảng Đường Lục tự màu. Vào lúc xế chiều, Đức Thế Tôn từ tĩnh tất tâm tao đứng dậy, bước xuống giảng đường, đi kinh hành trên khoảng đất trồng, trong bóng mát của giảng đường và thuyết giảng rộng rãi về pháp thâm thâm vi diệu cho các Tỳ-kheo nghe.
Đức Phật lại báo rằng: “Có hai chứng, một là chứng pháp, hai là chứng phi pháp.” Sự phân biệt này không chỉ quan trọng cho các Tỳ-kheo thời xưa, mà còn có ý nghĩa vô cùng quý báu đối với những ai tu tập Phật giáo trong thời đại ngày nay.
Các Tỳ-kheo nghe pháp dạy của Đức Phật trong giảng đường Lục tự màu
Đặc Điểm Của Chứng Phi Pháp – Những Điều Cần Tránh
Sao gọi là chứng phi pháp? Hoặc có người là làm việc phi pháp, nói lời phi pháp và chứng ấy cũng là làm việc phi pháp, nói lời phi pháp. Người phi pháp ấy đương đứng đầu trong chứng phi pháp, theo những điều chính mình đã biết, nhưng lại bằng những lời hư vọng, không chân thật mà hiển thị, phân biệt, quy định hình vi, lưu bộ, tuân túc thuyết pháp, muốn đoạn trừ sự xấu xa trong tâm ý người khác, bị cắt vấn thì không thể trả lời được.
Đối với trong Chính pháp luật không thể xứng lập những điều chính mình đã biết. Nguy hiểm hơn, vị ấy tự cho là “Ta có trí tuệ, hiểu biết tất cả”. Nơi nào mà sự kiến trí tuệ được nói đến như vậy, ở đó được gọi là chứng phi pháp. Những đặc điểm nổi bật này giúp ta nhận biết được những người hay hội chứng không tuân theo Kinh-Luật:
- Tự tin sai lầm: Tự cho rằng mình đã hoàn toàn hiểu rõ Phật pháp mà không cần kiểm chứng lại với kinh điển.
- Lời nói hư vọng: Sử dụng những lời nói không chân thật, không có căn cứ từ Kinh-Luật để thuyết giảng.
- Không thể giải thích: Khi bị cắt hỏi về những điểm mâu thuẫn, họ không thể trả lời một cách thỏa đáng.
- Vi phạm Chính pháp luật: Hành động và cách dạy không phù hợp với những quy định trong Kinh-Luật.
Thời Đức Phật còn tại thế, các hội chứng phi pháp đã xuất hiện. Thời xưa, khi Tăng đoàn ở những vùng xa, có nơi cách rất xa chúa Đức Phật đang hành đạo, mỗi trú xứ ấy được một Tỳ-kheo thường thủ (vị cao hạ hoặc có uy tín nhất trong nhóm) hướng dẫn tu học. Trong đó, có một vài hội chứng có biểu hiện phi pháp, tu tập và thuyết pháp không đúng Chính pháp, nhưng may mắn là Đức Phật đã chân chỉnh kịp thời.
Tiêu Chuẩn Chứng Pháp – Con Đường Chính Đáng
Sao gọi là chứng pháp? Hoặc có người là làm đúng pháp, nói như pháp và chứng ấy cũng là làm đúng pháp, nói như pháp. Người đúng pháp ấy đương đứng đầu trong chứng pháp, theo những điều chính mình đã biết, không bằng những lời hư vọng mà bằng sự chắc thật, hiển thị, phân biệt, quy định hình vi, lưu bộ, tuân túc thuyết pháp, muốn đoạn trừ sự xấu xa trong tâm ý người khác, khi bị cắt vấn thì có thể trả lời được, đối với Chính pháp luật có thể xứng lập những điều chính mình đã biết, và người ấy đương đứng đầu trong chứng pháp, tự cho là “Ta có trí tuệ, hiểu biết tất cả”. Nơi nào mà sự kiến trí tuệ được nói đến như vậy, ở đó được gọi là chứng pháp.
Các đặc điểm nổi bật của chứng pháp giúp ta xác định đường đi đúng đắn:
- Chân thật trong lời nói: Mọi lời dạy đều dựa trên kinh điển Phật, chính xác và không may mắn.
- Khả năng giải thích: Khi bị đặt câu hỏi, có thể giải thích rõ ràng, thỏa đáng, không lẩn tránh.
- Tuân theo Chính pháp luật: Hành động và giáo pháp hoàn toàn phù hợp với những quy định trong Kinh-Luật.
- Tác dụng tu tập rõ rệt: Những lời dạy đó có khả năng giúp loại bỏ sự xấu xa, phát triển những phẩm chất tốt đẹp trong tâm ý của người nghe.
- Khiêm tốn trong nhận thức: Dù có trí tuệ cao, nhưng vẫn tiếp tục học hỏi, kiểm chứng lại với Kinh-Luật.
Phương Pháp Phân Biệt Chứng Pháp Và Chứng Phi Pháp
Đức Phật dạy: “Cho nên, các người nên biết pháp và phi pháp, nghĩa và phi nghĩa. Sau khi đã chứng biết pháp và phi pháp, nghĩa và phi nghĩa rồi, các người nên học pháp như thật và nghĩa như thật.”
Để phân biệt chứng pháp và chứng phi pháp, chúng ta cần tuân theo những tiêu chuẩn cụ thể:
1. Kiểm Chứng Với Kinh-Luật
Ngoài lòng tôn kính và vâng phục vị thầy của mình, người học Phật cần tỉnh táo đối chiếu những lời dạy và cách sống của thầy với Kinh – Luật. Nếu không đúng với Kinh-Luật thì hết sức cần trọng, không mù quáng tin theo vì vị ấy đã thực hành phi pháp. Đây là lời khuyên quý báu giúp chúng ta tránh những sai lầm trong tu tập.
2. Quan Sát Kết Quả Tu Tập
Một cách khác để phân biệt là quan sát kết quả tu tập của những người theo pháp ấy. Chứng pháp sẽ mang lại sự an lạc, giác ngộ dần dần, giảm bớt tham sân si. Chứng phi pháp thường dẫn đến tranh cãi, chia rẽ, tăng thêm phiền não.
3. Khả Năng Giải Thích Và Tranh Luận
Khi bị đặt câu hỏi hay tranh luận về những điểm mâu thuẫn, người thực hành chứng pháp có thể trả lời rõ ràng, thỏa đáng. Ngược lại, những người thực hành chứng phi pháp thường né tránh, không trả lời được hoặc lẩn tránh bằng những lời nói loa xoa.
Tình Hình Chứng Phi Pháp Trong Thời Đại Hiện Nay
Hiện nay, có một số vị thầy thuyết giảng sai Chính pháp, suy diễn lời Phật tùy tiện theo thấy biết hạn hẹp, phiến diện của mình. Giáo hội cũng chưa có giải pháp chân chỉnh thích đáng, Tăng đoàn cũng không mạnh mẽ góp ý, phê bình. Do vậy, mỗi người nên tự đối chiếu với Kinh-Luật để tránh xa những người hay hội chứng phi pháp.
Tình trạng này đòi hỏi mỗi Phật tử cần có sự tỉnh thức cao độ:
- Học tập kiến thức Phật pháp: Nên đọc, học tập các bộ kinh điển chính để có nền tảng vững chắc.
- Tham khảo nhiều nguồn: Không nên chỉ dựa vào một vị thầy hay một trung tâm, mà nên tham khảo những nguồn uy tín khác.
- Giữ sự phê phán tích cực: Dù tôn kính thầy, nhưng vẫn cần có khả năng phê bình xây dựng, phân biệt đúng sai.
- Liên hệ với Tăng đoàn có uy tín: Tham khảo ý kiến của những Tăng tặc hay trung tâm Phật giáo có uy tín lâu dài.
Kết Luận: Con Đường Tu Tập Đúng Đắn
Bài dạy về chứng pháp và chứng phi pháp là một trong những lời dạy quý báu nhất của Đức Phật, vì nó giúp chúng ta tránh những sai lầm có thể phá hoại quá trình tu tập của mình. Phật pháp là con đường dẫn tới giải thoát khổ đau, tới Niết-Bàn. Do đó, việc bảo vệ tính chính thống của Phật pháp là trách nhiệm của mỗi Phật tử.
Mỗi người nên tỉnh táo, học hỏi, kiểm chứng, phân biệt giữa chứng pháp và chứng phi pháp. Sau khi đã chứng biết pháp và phi pháp, nghĩa và phi nghĩa rồi, hãy quyết tâm học pháp như thật và nghĩa như thật. Chỉ khi đó, con đường tu tập của chúng ta mới vững chắc, và lợi ích tu học mới thực sự đến được.
Tài Liệu Tham Khảo
- Kinh Trung A-hàm, phẩm Song, kinh A-di-na, số 188
- Pháp Luật Tăng Ni Phật giáo Việt Nam
