Trong chuyên tu tu tinh thần của người Phật tử, những công cụ hỗ trợ tuy nhỏ bé nhưng lại mang ý nghĩa sâu sắc. Tòa cụ và bộ đoạn là hai trong những vật tùy thân quan trọng giúp nhà sư tu tập thiền định hiệu quả hơn. Tuy nhiên, nhiều người Phật tử vẫn còn lẫn lộn hoặc không hiểu rõ về sự khác biệt giữa hai công cụ này, cũng như cách thức sử dụng đúng đắn trong tu tập. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về tòa cụ, bộ đoạn và cách áp dụng vào thực tập tu học Phật pháp.
Tòa Cụ Là Gì? Nguồn Gốc và Định Nghĩa
Tòa cụ là dịch nghĩa của từ “Nisidana” hoặc “Nisidanasana” trong tiếng Sanskrit và Pali, có nghĩa là một tấm vải nhỏ hoặc tấm thảm mà các nhà sư được phép mang theo để trải ra khi ngồi thiền hoặc nằm nghỉ khi cần thiết. Tòa cụ còn được phiên âm là “Ni-Tư-Đa” hoặc “Ni-Tư-Đa-Na”. Vì công dụng chủ yếu của nó là để lót chỗ ngồi, nên có tên gọi khác là “Tùy Tòa Y”, nghĩa là tấm vải mang theo để ngồi. Nó cũng được dùng khi nằm nghỉ, vì vậy cũng gọi là “Tòa Ngựa Cụ”, tức là dụng cụ để ngồi hoặc nằm.
Tòa cụ là vật tùy thân quan trọng trong tu tập của các nhà sư Phật giáo
Tòa cụ là một trong sáu vật tùy thân mà một vị tỳ kheo được phép sở hữu theo luật Tăng. Do đó, các tỳ kheo thường mang theo bên mình, đôi khi trải nó ra để lót nơi đắp lễ các vị tôn đức hoặc để trang trí không gian tu tập. Theo các bộ luật Phật giáo như Tỳ Ni Nhật Dụng Thiết Yếu và Luật Nghi Kháp Sư, tòa cụ được coi là một công cụ tu tập hợp pháp, là phần không thể thiếu của đời sống tu hành của các nhà sư.
Bộ Đoàn: Sự Phát Triển và Biến Hóa Từ Tòa Cụ
Bộ đoàn là một danh từ kép được phối hợp bởi hai thành tố: “Bộ” là cơ bộ, “đoàn” là trò tròn. Nguyên bản, người xưa dùng cỏ bộ bện lại thành năm có hình dáng tròn để ngồi thiền, lấy Phật hoặc ngồi tụng kinh. Bộ đoàn có thể được xem là biến hình của tòa cụ, vì trong Luật Tăng Pali hoặc Sanskrit, các học giả không tìm thấy tư liệu gốc rõ ràng về nguồn gốc tên gọi này.
Theo các quy định trong Luật Tăng, một vị tỳ kheo được phép sở hữu một số vật dụng cần thiết, nhưng bộ đoàn không được liệt kê trong danh sách những vật tùy thân chính thức. Thay vào đó, chỉ có tòa cụ được nêu rõ. Điều này cho thấy bộ đoàn có thể là sự cải tiến hoặc biến thể địa phương của tòa cụ để phục vụ nhu cầu tu tập thực tế.
Bộ đoàn tròn truyền thống được sử dụng phổ biến tại các chùa Phật giáo Việt Nam
Khi đọc các kinh điển và tài liệu về đời sống Phật giáo của Đức Phật và các vị Thánh tăng, chúng ta nhận thấy Đức Phật cũng như các đệ tử của Ngài chỉ sử dụng tòa cụ, chứ không sử dụng bộ đoàn. Trước khi đạt được quả vị tối thượng chính đẳng chính giác, Đức Phật đã ngồi thiền trên một nải cỏ Kusa do Svastika chuẩn bị, và Ngài chỉ dùng tòa cụ thôi.
Cách Thức Làm Tòa Cụ và Bộ Đoàn Đúng Theo Pháp Luật
Thời kỳ Phật tại thế, tòa cụ là vật tùy thân cần thiết cho đời sống hành khất không nhà của các tỳ kheo. Do đó, nó chỉ thích hợp đối với các vị có đời sống hành khất không nhà. Ngày nay, tòa cụ thực ra không cần thiết đối với các vị tỳ kheo có đời sống định cư, có nơi ăn chỗ ở tương đối tiện nghi. Đặc biệt nếu chùa tự là một cơ sở tu học thì cũng không cần làm tòa cụ hay ngựa cụ để làm gì. Tuy nhiên, nếu Phật tử muốn biết cách thức làm tòa cụ thì quý thầy trình bày như sau:
Thứ nhất là màu sắc của tòa cụ phải cùng một màu với ba y của nhà sư đang bận, nghĩa là màu vàng hoài sắc. Theo các bộ luật quy định, chiều dài của tòa cụ là “tứ xích bát thước”, tương đương khoảng gần một mét Việt Nam; bề rộng của tòa cụ là “tam xích lục thước”, tương đương gần 7 tấc Việt Nam. Nếu tòa cụ đã bị hư hỏng, phải lấy một miếng bằng vải may lên tòa cụ mới. Không được dùng các loại tơ tằm lụa lá để may tòa cụ.
Quy cách làm tòa cụ theo chuẩn mực Phật giáo truyền thống
Như vậy, chúng ta thấy rằng tất cả các loại y phục, tòa cụ hay ngựa cụ với mục đích là để che thân, ngăn nóng lạnh, chủ yếu không phải là để trang sức, làm đẹp thân mình. Quý thầy ngày nay ít dùng tòa cụ vì trên thực tế không cần thiết. Do đó, tòa cụ cũng bị thay đổi, may gần như hình vuông và được nhận lãnh khi thọ đại giới. Nhiều nơi không còn theo truyền thống này nữa.
Còn bộ đoàn, như Phật tử đã thấy ở các chùa, cách làm bộ đoàn cũng đơn giản, nhồi bông gòn hoặc vải vụn vào một bộ tròn đã may sẵn, rồi bộ thêm ở ngoài bằng một lớp vải nửa, phòng khi dơ thì mình có thể giặt cho sạch. Nếu Phật tử làm bộ đoàn thì không nên làm quá nhỏ, mà nên làm lớn một chút, không quá cao, không quá cứng để khi ngồi thiền thì hai xương mông và hai xương đùi có thể đặt trên vải lên được. Còn nếu mình làm quá nhỏ và quá cứng, khi ngồi thiền trường lượng toàn thân không đặt trên trên bộ đoàn, như vậy chúng ta khó giữ được thế ngồi thẳng bằng và khoảng thời gian là lâu.
Ngồi Thiền và Niệm Phật Mà Không Có Tòa Cụ: Có Được Không?
Mục đích của ngồi thiền hoặc niệm Phật là để nhiếp tâm, điều phục cái tâm cả ngày lăng xăng, không có liên hệ gì đến tòa cụ hoặc bộ đoàn cả. Tâm là yếu tố quan trọng nhất trong tu tập Phật pháp, chứ không phải các dụng cụ hỗ trợ.
Thầy cũng như nhiều vị có dịp trao đổi về vấn đề này đều đồng ý rằng, ngồi thiền với sự hỗ trợ bộ đoàn thì khả năng chịu đựng sự tê chân hoặc nhức chân của thiền giả không bằng trên một tấm nệm lớn được kê nhích lên phía sau mông một chút. Theo kinh nghiệm cho thấy, những vị mới xuất gia, đặc biệt là các vị lớn tuổi xuất gia, khó có thể ngồi thiền trong thời gian hơn nửa tiếng đồng hồ nếu không có bộ đoàn, vì lúc bấy giờ xương của các vị đó đã cứng. Khi ngồi lâu rất khó chịu.
Do đó, với sự hỗ trợ của bộ đoàn sẽ giúp cho người ngồi thiền ngồi lâu hơn. Tuy nhiên, việc đó cũng có hại hơn là có lợi cho các vị ngồi thiền lâu dài. Vì xương sống của con người có thói quen hay chùn xuống, mà nguyên tắc ngồi thiền đầu tiên là lưng phải thẳng, giữ cho trạng thái thân thật thư thái, mà mình ngồi bộ đoàn quá cao chỉ khiến mình làm biếng tỉnh giác cho lưng thẳng, vì lúc nào có vẻ nó cũng thẳng rồi.
Trong các trung tâm tu thiền Vipassana (Minh Sát Tuệ) của Ấn Độ, họ không dùng bộ đoàn như mình. Họ chỉ dùng một loại dạng nửa tòa cụ và nửa bộ đoàn, rộng khoảng 6 tấc vuông, tương đối ấm, giúp thiền giả kéo dài độ đau chân và xương mông rất nhiều. Điều này chứng tỏ rằng sự lựa chọn công cụ hỗ trợ phụ thuộc vào nhu cầu và điều kiện thực tế của mỗi tu sĩ.
Đối hàng gởi đến Phật tử, cầu chúc Phật tử đạt được nhiều kết quả tốt trong quá trình thực tập thiền quán và tu tập tâm của mình.
Kết Luận: Sự Hỗ Trợ Và Tôn Trọng Pháp Luật Tu Tập
Tòa cụ và bộ đoàn, dù chỉ là những công cụ hỗ trợ nhỏ bé trong tu tập, nhưng lại phản ánh tính trang trọng và khoa học của pháp luật tu hành trong Phật giáo. Hiểu rõ sự khác biệt giữa chúng giúp chúng ta tôn trọng truyền thống Phật pháp, đồng thời tối ưu hóa điều kiện tu tập cho bản thân.
Điều quan trọng nhất trong tu tập thiền định không phải là sự hoàn hảo của dụng cụ, mà là sự quyết tâm và tính kiên trì của người tu tập. Cho dù ngồi trên tòa cụ, bộ đoàn hay đất trần, nếu tâm được nhiếp phục, nếu tác ý tu tập không lay chuyển, thì chúng ta sẽ tiến gần hơn đến quả vị giải thoát mà Phật pháp hứa hẹn.
Những ai quan tâm đến tu tập thiền định nên cân nhắc kỹ lưỡng nhu cầu của bản thân, điều kiện sức khỏe và mục đích tu học trước khi lựa chọn dụng cụ hỗ trợ. Hãy tham khảo ý kiến của những vị thầy giàu kinh nghiệm để tìm ra giải pháp phù hợp nhất cho hành trình tu tập của bạn.
