Pháp tu Quan Âm là một trong những phương pháp tu tập sâu sắc và vô cùng thiết thực trong Phật giáo. Đức Quan Âm Bồ Tát với hành pháp “nghe” trở thành biểu tượng của lòng từ bi vô biên. Nhưng nghe ở đây không phải là nghe bằng tai thường, mà là nghe bằng trí tuệ, nghe để hiểu, nghe để giải thoát khổ đau của chúng sinh. Trong cuộc sống hiện đại, khi mọi người bận rộn với việc nói, phán xét, ít ai chịu lắng nghe thực sự. Chính vì vậy, pháp tu Quan Âm không chỉ là một phương pháp tu hành của tín đồ Phật giáo, mà còn là một bài học quý báu cho cả xã hội.
Tại Sao Pháp Tu Quan Âm Quan Trọng Trong Phật Giáo
Đức Quan Âm nổi tiếng với hành động nghe tiếng kêu cứu của chúng sinh. Nghe ở đây không đơn giản là lắng nghe bằng tai, mà là sự mở mang tâm hồn để hiểu nỗi khổ, nhận thức được nguyên nhân của khổ, từ đó tìm ra con đường giải thoát. Theo kinh Phật, Đức Quan Âm là Quán Tự Tại Bồ Tát, tức là Bồ Tát có khả năng thấu suốt tất cả pháp của tự tại.
Hòa thượng Thích Trí Quảng đã chỉ ra rằng, lúc đầu khi tu pháp này, tôi cũng cố gắng nghe tiếng kêu cứu của chúng sinh như Đức Quan Âm. Nhưng thực sự, điều đó rất khó khăn và nguy hiểm. Vì sao? Bởi vì nếu chúng ta chưa là Quan Âm mà cứ nhận lấy tất cả nỗi đau của chúng sinh vào trong lòng, thì tâm chúng ta sẽ không chịu nổi. Gia đình không nghe nhau dẫn đến bất hòa, xã hội không nghe tiếng nói của dân chúng thì dẫn đến xung đột. Chính quyền không nghe ý kiến của quân chúng, chỉ cứ áp đặt lệnh lạc thì đất nước khó có được yên bình.
Đức Quan Âm hiện hữu giữa lòng cuộc đời với lòng từ bi vô biên
Vậy làm thế nào để tu pháp Quan Âm một cách an toàn và hiệu quả? Hòa thượng chỉ ra rằng, trước tiên chúng ta phải tìm hiểu lòng nghe của Đức Quan Âm. Khi Đức Quan Âm nghe tiếng khổ của chúng sinh, Ngài không vội vàng cứu giúp ngay. Thay vào đó, Ngài xem xét xem có thể làm được điều gì tốt không, rồi mới thực hiện. Đức Phật cũng nói rõ rằng Ngài còn có tam bất năng lực – ba việc mà Như Lai không làm được. Vậy huống hồ chúng ta?
Nghe Để Hiểu Và Xây Dựng Cộng Đồng Hòa Bình
Thực tế xã hội hiện nay cho thấy, phần lớn con người ít nghe nhưng thích nói. Mỗi người bản thân muốn người khác nghe mình, nhưng không chịu nghe người khác. Điều này dẫn đến tình trạng không ai nghe ai, và từ đó phát sinh những mâu thuẫn, tranh chấp. Những người lãnh đạo cần nghe ý kiến của nhân dân, những người trưởng gia đình cần nghe tiếng nói của các thành viên. Hòa thượng Thích Trí Quảng chia sẻ rằng, trong suốt thời gian làm việc, ông đã nhận thức được tầm quan trọng của việc lắng nghe. Khi đi đến từng nơi, ông nghe tiếng nói thể hiện tâm trạng của Tăng Ni, Phật tử ở các địa phương, thấu hiểu nỗi buồn riêng của từng người, rồi khi đến chia sẻ hay làm việc gì để góp sức, người dân đều rất hoan hỷ.
Hành pháp nghe của Quan Âm là lòng từ bi biến thành hiện thực
Từ Bát Nhã Đến Hoa Nghiêm: Lộ Trình Tu Tập Pháp Quan Âm
Pháp tu Quan Âm không phải bắt đầu từ hành nghe trực tiếp như Đức Quan Âm. Thay vào đó, Hòa thượng đã chỉ ra một lộ trình tu tập có hệ thống, bắt đầu từ kinh Bát Nhã và tiến tới kinh Hoa Nghiêm.
Bước thứ nhất: Tu Bát Nhã – Quét Sạch Trí Tuệ
Quán Tự Tại của Bát Nhã là chúng ta phải tự tại trước tất cả các pháp, không có gì chi phối chúng ta được, không buồn phiền. Khi quán thấy tất cả pháp đều là Không, năm uẩn giai Không, tứ đại giai Không, ta sẽ giải thoát khỏi tất cả khổ ách. Kinh Bát Nhã rút gọn chính là Tâm Kinh. Quán Âm thể hiện Tâm Kinh, và Ngài là một cánh tay của Tâm Kinh – có khả năng diệt trừ tất cả khổ ách của chúng sinh.
Nghe các kinh điển rút gọn từ lời Phật dạy, chúng ta hiểu rằng cách tu tập này không yêu cầu chúng ta phải chạy theo quá nhiều hình thức. Mà chỉ cần quán chiếu lòng mình: tất cả là Không, không có gì phiền não chúng ta được. Hòa thượng Thích Trí Quảng thường nói “cứng thì đối với tất cả mọi việc trên cuộc đời, chúng ta dễ dàng bỏ qua.” Đây chính là trạng thái tâm của người đã quán thấy pháp giới như huyễn.
Bước thứ hai: Tu Hoa Nghiêm – Quán Tự Tại Bồ Tát
Khi đã quét sạch phiền não bằng Bát Nhã, chúng ta bước vào kinh Hoa Nghiêm. Ở đây, Quán Âm trở thành Quán Tự Tại Bồ Tát – Bồ Tát tự tại trước tất cả các pháp. Thân tâm của Ngài tự tại, không bị ràng buộc. Quán Âm có thể hiện ra ba mươi hai thân để cứu độ chúng sinh, bởi vì Ngài đã tự tại hoàn toàn.
Pháp tu Quan Âm giúp chúng ta tự tại và từ bi toàn vẹn
Trong kinh Hoa Nghiêm, không có gì ngoài Phật, không có ác ma, không có địa ngục. Tất cả đều biến thành Phật bởi vì khi tâm chúng ta thanh tịnh, khi Ánh sáng Phật rọi vào lòng chúng ta, u ám tan biến. Khi Pháp giới hiện ra, chúng ta nhận thức được không có gì không phải là Phật. Tiếng suối reo, gió thổi, hình ảnh trên đất, ngọn cây cỏ – tất cả đều là tiếng pháp, tất cả đều là Phật.
Ánh Sáng Phật Rọi Vào Lòng: Sự Liên Kết Giữa Tu Tập Và Độ Sinh
Lúc tu tập pháp này, nhiều lần Phật hiện hữu trong lòng, tâm tôi rất thanh tịnh. Khi đó hướng tới hoàn cảnh khổ của chúng sinh thì khổ của chúng sinh hiện vào lòng và Phật biến mất. Lúc đó, tôi nhận thức được bản thân trở thành chúng sinh, mang thân địa ngục và hiện tương khổ đau. Nhưng khi Ánh sáng Phật rọi lại vào lòng tôi sáng thì tôi nhận thức được Phật hiện hữu. Đây chính là quá trình “hóa thân” – khi chúng ta đem Phật và Bồ Tát vào lòng mình.
Hòa thượng Thích Trí Quảng cho rằng, khi chúng ta cảm nhận được vị Bồ Tát nào đó thì việc làm của chúng ta hình như là công việc của Bồ Tát đó. Không nên nghĩ là chúng ta tự làm, mà chúng ta là trung gian giữa Phật và chúng sinh. Khi Ánh sáng Phật rọi vào lòng chúng ta, lòng chúng ta sáng thì chúng ta trở thành hóa thân của Phật, có nằng lực hóa giải nghiệp của chúng sinh. Cầu nguyện có kết quả là vậy; nhưng cầu nguyện không kết quả vì tâm chúng ta không thanh tịnh, nên Ánh sáng Phật không rọi vào lòng được.
Quán Tự Tại Bồ Tát: Tự Tại Trước Tất Cả Pháp
Để tu pháp Quan Âm, trước tiên chúng ta phải tu pháp Quán Tự Tại, tức chúng ta tự tại trước tất cả các pháp. Không có gì chi phối chúng ta được, không buồn phiền. Pháp nào hiến ra, ác ma hay Phật hay chúng sinh, chúng ta cũng hoàn toàn tự tại. Như vậy, Quán Âm khởi đầu từ quán Không thông qua kinh Bát Nhã.
Hòa thượng đã từng chia sẻ kinh nghiệm tu tập: khi nghe về trận đất Nhật đã bùng nổ, tôi luôn dao động. Vì vậy, tôi không dám nghe nữa, phải ngồi yên, tĩnh tâm, niệm Phật và cầu nguyện. Đó chính là lẽ phải. Không nên nghe nhiều. Nghe việc khổ là làm chúng ta đau lòng, và từ đó bi tâm sanh ra. Chúng ta giữ bi tâm này để hướng về một vị Phật nào đó mà cầu nguyện, thì tiếp nhận được Ánh quang Phật rồi vào lòng chúng ta, làm cho lòng chúng ta mát dịu.
Như vậy, từ trường của Phật đã đến với chúng ta, và chúng ta cầu nguyện để từ trường đó cũng sẽ đến với người. Phương pháp này phải kết nối giữa ta với Phật, với Bồ Tát để nhận được lực gia trì của các Ngài. Sức gia trì của Phật, Bồ Tát cho chúng ta sức mạnh để hóa giải ưu phiền trong lòng, từ đó chúng ta mới truyền Phật tâm này đến nơi, hay đến người muốn cứu độ.
Pháp Tu Quan Âm Và Ứng Dụng Vào Cuộc Sống
Pháp tu Quan Âm có một ý nghĩa rất sâu sắc: chúng ta không phải độc lập tu tập mà chúng ta là trung gian giữa Phật và chúng sinh. Có thể nói ta hay Phật, Bồ Tát cứu độ – ai cứu độ thì không rõ ràng. Ta thấy Phật cứu nhưng người thấy ta cứu. Bởi vì ta nhận được lực của Phật và Bồ Tát rồi dùng lực ấy truyền cho họ.
Không nên nghĩ mình là người cứu, nhưng chúng sinh đến cảm ơn ta, bấy giờ ta mới nhận ra mình là trung gian giữa Phật và chúng sinh. Có thể hiểu đó là hóa Phật, hay hóa thân Phật, vì ta không phải là Phật nhưng đem Phật vào lòng, nên lòng chúng ta và Phật là một. Ánh quang Phật rọi vào lòng ta sáng thì ta trở thành hóa thân Phật mới có nằng lực hóa giải nghiệp chúng sinh.
Cầu nguyện có kết quả là như vậy: nhưng cầu nguyện không kết quả vì tâm chúng ta không thanh tịnh, nên Ánh quang Phật không rọi vào được. Vì vậy, chúng ta phải quán Bát Nhã trước, quét sạch u ám trong tâm, làm cho tâm thanh tịnh sáng suốt. Khi đó, Ánh sáng Phật mới dễ dàng rọi vào lòng chúng ta.
Kết Luận: Con Đường Tu Tập Pháp Quan Âm
Pháp tu Quan Âm không phải là một điều xa vời, không phải chỉ dành cho những vị Bồ Tát cao cấp. Thay vào đó, đây là một phương pháp tu tập thiết thực mà bất cứ người nào – từ những vị tu sĩ đến những cư sĩ đều có thể thực hành. Bằng cách quán thấu tất cả pháp nhân Không, chúng ta tự tại trước mọi thứ. Rồi từ đó, khi tâm thanh tịnh, chúng ta mở cửa lòng để tiếp nhận Ánh sáng Phật, để trở thành trung gian giữa Phật và chúng sinh trong công cuộc hóa độ.
Pháp tu Quan Âm là lẽ phải của một Phật tử thực sự muốn tu tập theo lời dạy của Phật Thích Ca và Bồ Tát Quan Âm. Đây không chỉ là một phương pháp cá nhân mà còn là một con đường dẫn tới sự hòa hợp trong gia đình, trong xã hội, khi chúng ta biết lắng nghe, biết hiểu, biết tự tại, và từ đó biết yêu thương một cách thực sự.
Tài Liệu Tham Khảo Kinh Điển:
- Kinh Bát Nhã (Prajnaparamita Sutra)
- Kinh Hoa Nghiêm (Avatamsaka Sutra)
- Kinh Pháp Hoa (Lotus Sutra) – Tập sáu, Phẩm 25
- Lời dạy của Hòa thượng Thích Trí Quảng trong “Đạo Tràng Pháp Hoa”
