Chúng ta học Phật để có cái nhìn đúng lẽ thật, không nên nhìn một cách hời hợt bên ngoài, rồi sanh ra những ý niệm hơn thua, phải quấy, tranh đấu vô ích. Phật giáo dạy rằng hạnh phúc thực sự không nằm ở những thứ bên ngoài mà ở trong sự tu tập lòng tâm của mỗi người. Khi hiểu được lẽ thật của cuộc sống, chúng ta sẽ có cơ sở vững chắc để tu sửa cho mình và giúp mọi người có cuộc sống an lạc, thanh thới trong hiện đời, đồng thời cũng biết lo cho đời sau của mình được tốt đẹp hơn.
Một câu hỏi đặt ra là: liệu nhân tính có thực sự ngu dốt không? Hay đó chỉ là sự hiểu biết chưa đầy đủ? Khi ai đó nói mình ngu như con bò, người khôn ngoan sẽ tự tin trả lời rằng bản thân có thể học hỏi, thay đổi và phát triển. Nhưng nếu chúng ta lên tiếng cãi vã để chứng minh mình thông minh, thì rõ ràng chúng ta đã bộc lộ ra sự ngu dốt. Sự ngu dốt này chính là sự si mê, là không hiểu rõ bản chất của những lời nói, những hành động, những ý nghĩ của mình.
Hiểu Rõ Sân Si – Nền Tảng Của Khổ Đau
Sân duyên, hay còn gọi là giận dữ, phẫn nộ, là một trong ba độc (tham, sân, si). Khi một người bị sân duyên chi phối, họ sẽ hành động vô lý, nói những lời tàn khốc, làm những việc phá hoại. Chúng ta thường thấy những người khi giận dữ lên, họ la hét, quát tháo, khiến xung quanh mọi người phải chịu đựng sự bất an. Phật pháp chỉ ra rằng sân duyên không phải là điều gì cao siêu, mà đó chỉ là những xáo trộn tâm trí do lòng tham và sự hiểu biết chưa đủ gây ra.
Si mê là sự không hiểu biết, sự mê muội về bản chất thật sự của các hiện tượng. Khi chúng ta si mê, chúng ta nghĩ rằng những thứ tạm thời là vĩnh cửu, những thứ khó chịu là vui thích, những thứ không có bản thể là có bản thể. Chính vì si mê mà chúng ta tham lam, khi không được như ý thì phẫn nộ. Đây là vòng luân hồi tàn nhẫn mà Phật pháp chỉ ra.
Người tu niệm Phật, ngồi thiền định để vượt qua ba độc tham sân si
Để thực sự bỏ được tham sân si, chúng ta cần phải nhận diện chúng trong đời sống hàng ngày. Bỏ tham không phải là phủ nhận nhu cầu chính đáng của cuộc sống, mà là biết điều độ, không tham lam vô độ. Bỏ sân không phải là giá trị sức mạnh, mà là hiểu rằng giận dữ không làm thay đổi điều gì ngoài việc làm tan tác tâm hồn của chúng ta. Bỏ si là phát triển trí tuệ, học hỏi liên tục để hiểu rõ bản chất các vật, các hiện tượng, các mối quan hệ.
Hành Trạng Người Thực Tu Và Hiện Tiền
Người thực tu không phải là người nói lời hay hay, biết nhiều kinh sách, mà là người có hành động thể hiện được những gì họ học được. Nếu chúng ta tu mà chưa hiện tiền, tức là chúng ta chưa thể hiện được sự tu tập trong hành động, lời nói, tư tưởng, thì đó chưa phải là người tu thật sự. Phật pháp nói lẽ thì đơn giản: “Nói là dễ, làm là khó.”
Hiện tiền có nghĩa là tu tập đã sinh ra hoa quả trong tâm lý và hành động của chúng ta. Khi một người tu hiện tiền, mọi người xung quanh sẽ cảm nhận được sự thay đổi trong họ – lời nói nhẹ nhàng, hành động tốt lành, tâm thái bình yên. Đó mới là chứng tích thực sự của sự tu tập.
Phật dạy rằng: “Chúng ta tu là để sửa đối, là chuyển những hành động, lời nói, ý nghĩ không tốt thành hành động, lời nói, ý nghĩ tốt.” Nếu mỗi gia đình có những thành viên tu hiện tiền như vậy, thì gia đình đó sẽ trở thành nơi an lạc, không còn những mâu thuẫn, tranh chấp. Nếu mỗi xóm, mỗi làng có những người tu hiện tiền, thì xóm làng đó sẽ bình an, hòa thuận. Khi cả một đất nước có dân chúng tu hiện tiền, đất nước đó sẽ giàu có, vững mạnh, văn minh.
Nghiệp Duyên Và Sự Sợ Hãi Trước Hậu Quả
Phật pháp có một nguyên lý sâu sắc: “Nghiệp không có hình tướng, không thất, nhưng đã gây tạo thì nó không mất, chỉ có thể chuyển đổi thôi.” Điều này có nghĩa là những gì chúng ta làm, những hậu quả của những hành động đó sẽ theo sát chúng ta, không bao giờ biến mất.
Dù tai nạn có xảy ra, dù tất cả sự vật bên ngoài bị tiêu hoại, chỉ nghiệp theo sát bên mình không bao giờ mất. Đây không phải là sự kỳ dị hay điều thần bí, mà đó là quy luật tự nhiên của tâm lý và các mối quan hệ xã hội. Khi chúng ta làm tốt, mọi người tôn trọng chúng ta, những điều tốt sẽ trở lại với chúng ta. Khi chúng ta làm xấu, mọi người sợ hãi, ghét bỏ chúng ta, những điều xấu sẽ trở lại.
Vì vậy, chúng ta phải sợ nghiệp xấu, sợ duyên xấu. Chúng ta phải cẩn thận trong lời nói, không nên làm buồn lòng người khác. Tất cả những gì chúng ta hành động, tất cả những gì chúng ta nói đều cần suy xét kỹ lưỡng, không nên vội vã hay bạo động.
Phương Pháp Tu Tập Thực Hành
Tu tập không phải là đi chùa cúng Phật, không phải là lấy một dâu quăng mà xin lại bảy người được. Tu tập cũng không phải là chỉ cần thờ Phật mà không cần tu lòng mình. Phật không Ăn, không uống, không buồn, không giận, thì tu với Phật để làm gì? Ngay cả những Phật tử lâu năm, nếu tu mà chưa hiện được, vẫn có thể gặp phải những sai lầm như tham lam, tham cầu những phước báu, những lợi lộc từ cúng Phật.
Phương pháp tu tập thực sự là:
Thứ nhất, cẩn thận về lời nói. Dề dặt nói lời cẩn thận, không nên nói những lời dứt khoát làm tổn thương người khác. Từng lời nói có sức mạnh để làm vui lòng hoặc làm tủi thỏa người nghe.
Thứ hai, cẩn thận về hành động. Làm việc gì cũng đừng để làm buồn lòng người khác, không làm cho người khác phải khổ. Mỗi hành động của chúng ta đều phát sinh hậu quả, không gì không hành động mà không có kết quả.
Thứ ba, cẩn thận về tư tưởng. Nghĩ điều gì cũng cần suy xét, đừng nghĩ xấu cho người khác, không nên oan uổng ai. Những ý nghĩ này lẽ có thể không ai thấy, nhưng chúng sinh ra những ảnh hưởng trong tâm lý của chúng ta, khiến chúng ta càng ngày càng si mê hơn.
Cây cảnh xanh trong chùa, biểu tượng của sự thanh tịnh và an lạc trong tu tập
Áp dụng ba hành động này trong cuộc sống hàng ngày, chúng ta sẽ từng bước bỏ được tham sân si. Không tham, không phẫn nộ, không si mê – đó chính là bộ ba giải thoát mà Phật pháp chỉ dạy.
Tác Dụng Của Tu Tập Bỏ Tham Sân Si
Khi một con người tu tập và bỏ được tham sân si, không chỉ bản thân họ được lợi ích, mà cả xung quanh cũng hưởng lợi. Nếu một gia đình mà chồng, vợ đều tu hiện tiền như vậy, gia đình đó sẽ không có tranh chấp, không có bất hòa, không có ly dị. Tình yêu giữa chồng vợ sẽ vững chắc vì nó dựa trên hiểu biết lẫn nhau, chứ không phải trên sự chiếm hữu hay tham lam.
Nếu một xóm, một làng mà mọi người đều tu hiện tiền, bỏ được tham sân si, thì xóm làng đó sẽ bình an, mọi người sẽ tôn trọng lẫn nhau, giúp đỡ lẫn nhau. Không có những cuộc tranh giành, không có những sự xích mích vô ích.
Nếu cả một đất nước có dân chúng tu hiện tiền, bỏ được tham sân si, thì đất nước đó sẽ trở thành một nước giàu có, vững mạnh, văn minh. Những chính sách của chính phủ sẽ hướng tới lợi ích chung chứ không phải lợi ích riêng. Những nhân dân sẽ yêu nước, yêu nhau, chung sức xây dựng một tương lai tốt đẹp.
Đó là những lợi ích thiết thực, là giá trị chân thực của sự tu tập. Chúng ta tu là để đem lại an lạc cho bản thân, hạnh phúc cho gia đình, tốt đẹp cho xã hội, và giàu mạnh cho đất nước.
Cảnh Báo Về Những Sai Lầm Trong Tu Tập
Nhiều Phật tử lâu năm vẫn mắc phải những sai lầm lớn. Họ tu theo Phật, nhưng những điều họ làm lại sai khác với Phật pháp. Chẳng hạn, họ thường xuyên đi chùa cúng Phật với hy vọng Phật sẽ giúp cho con cháu của họ được học hành tốt, gia đình được khỏe mạnh bình an, hoặc cầu cho được sang kỳ.
Cúng Phật chỉ một dâu quăng mà xin lại bảy người được – đó là sự tham lam, sự si mê. Phật không chấp nhận những lời cầu xin như vậy. Phật dạy rằng: “Giúp chính mình là cách tốt nhất để giúp người khác. Nếu mình không tu tập, không sửa đối mình, thì tất cả những gì xảy ra với con cháu của mình đều là do nghiệp của họ và nghiệp của chúng ta gây tạo trong quá khứ.”
Thực tế, tu tập bỏ được tham sân si sẽ có tác dụng khác: tâm lý của chúng ta sẽ yên bình, gia đình sẽ hòa thuận, mối quan hệ xung quanh sẽ tốt hơn. Từ những điều này, con cháu chúng ta sẽ học được những bài học quý báu về cách sống, về giá trị của nhân tính.
Bỏ Tham Sân Si – Con Đường Duy Nhất Đến Giải Thoát
Phật dạy rằng: “Tu là đừng tham, đừng nóng giận, đừng si mê. Mà mình lại tham, lại nóng giận, lại si mê nhiều hơn, thì đó là sai lầm, là không hiểu Phật, là không biết tu như thế nào.”
Chúng ta phải nhớ rằng tu tập là sửa đối, là chuyển những hành động, lời nói, ý nghĩ không tốt thành hành động, lời nói, ý nghĩ tốt. Không nên tham lam vô độ, không nên phẫn nộ một cách bất chấp, không nên si mê mà không tìm cách thức hiểu biết. Đó là những nguyên tắc cơ bản của sự tu tập.
Khi chúng ta tu tập bỏ được tham sân si, chúng ta không chỉ giải phóng bản thân khỏi những ác cảm trong tâm, mà còn tạo dựng một cuộc sống đầy ý nghĩa, hạnh phúc đích thực. Đó không phải là hạnh phúc tạm thời hay ảo tưởng, mà là hạnh phúc vững chắc, dựa trên nền tảng của sự hiểu biết, sự từ bi, sự khôn ngoan.
Tu tập bỏ tham sân si là con đường duy nhất dẫn đến sự giải thoát khổ đau. Phật pháp đã chỉ ra điều này hàng ngàn năm, và cho đến ngày nay, điều này vẫn còn đúng. Chúng ta các Phật tử nên lấy những lời dạy này làm kim chỉ nam cho cuộc sống của mình, để từng bước từ bỏ ba độc, và bước vào con đường giải thoát, an lạc, thanh tịnh.
Trích dẫn: Lời Phật dạy bỏ tham sân si từ kinh điển Phật giáo và các bài giảng của các vị Thượng tọa Phật giáo Việt Nam
