Hàng triệu Phật tử hàng năm đi chùa, thỉnh kinh, làm công đức, hy vọng tích tụ phước báu để đời sống tốt đẹp hơn. Nhưng có một câu hỏi sâu sắc mà ít ai suy ngẫm: phước báu thực sự nằm ở đâu? Bạn đang tìm kiếm ở đúng nơi hay không?
Thiền sư Ajahn Chah, vị thầy tôn kính trong truyền thống Phật giáo Theravada, đã chỉ rõ một điểm quan trọng mà nhiều người dễ bỏ qua. Ông nói: “Tôi không thấy có mấy ai đến chùa để học cách tránh những điều xấu ác, bất thiện. Họ cứ chỉ muốn đi ‘tạo công đức’, nhưng họ chẳng biết họ đang tổn công sức vào việc gì.”
Đây là những lời dạy quý báu, chứa đựng sự thực về con đường tu tập và tích tụ phước báu mà chúng ta cần phải hiểu sâu sắc.
Phước Báu Không Phải Ở Bên Ngoài
Để hiểu rõ hơn về vị trí thực sự của phước báu, Thiền sư Ajahn Chah đã dùng một ví dụ rất sinh động. Hãy tưởng tượng có một cái lỗ rất sâu, và ai cũng thụt tay vào cố gắng chạm đến vật dưới đáy lỗ. Nhưng không ai chạm được. Hầu hết mọi người đều cho rằng cái lỗ quá sâu, họ không thể nào chạm đến.
Nhưng có một sự thật mà rất ít người nhận ra: tay của họ quá ngắn! Từ “lỗ quá sâu” dịch về phương diện tâm linh có nghĩa là tâm họ còn quá nhiều bất thiện, quá nhiều tham muốn và sân hận. Khi tâm còn bị che phủ bởi những tâm tư xấu ác này, làm sao ta có thể tích tụ được phước báu thực sự?
Ví dụ này cho thấy rằng vấn đề không nằm ở “công việc tạo phước” (đi chùa, làm từ thiện), mà nằm ở chính tâm ta. Nếu tâm vẫn chứa đầy tham, sân, si, thì dù tạo công đức bao nhiêu cũng chỉ là công việc ngoài hình thức, không mang lại phước báu thực sự.
Thiền sư Ajahn Chah giảng pháp tại chùa Wat Pah Pong, hướng dẫn các đệ tử về đạo lý tu tập
Kinh Pháp Cú Dạy: Trước Tiên Là Tránh Ác
Kinh Pháp Cú, một bộ kinh cơ bản trong Phật giáo, có ghi một câu kệ rất quan trọng: “Trách tất cả những điều xấu ác” (Sabba-pāpassa akaranam). Đây là điều nền tảng mà tất cả các vị Phật đều dạy. Nếu xem xét lấy tư cách triết lý, đây là cột lửa cốt lõi của đạo Phật.
Nhưng vấn đề là gì? Hầu hết mọi người muốn “nhảy qua” điều này. Họ không muốn bắt tay vào việc tránh những điều xấu ác, những hành động thiếu thiện, những lời nói sai trái. Họ muốn đi thẳng đến phần “tạo công đức”, mà không nhận ra rằng chính tâm họ vẫn còn nhiều bất thiện.
Để thực sự tích tụ phước báu, chúng ta phải bắt đầu từ tránh những điều xấu ác, từ những cái nhỏ nhất (như không nói dối, không ghen tị) đến những cái lớn (như không giết hại, không lừa dối). Đây chính là giai đoạn đầu tiên của tu tập, gọi là giới luật hay Sila trong Phật giáo.
Những Hình Ảnh Của Lỗi Lầm Phổ Biến
Thiền sư Ajahn Chah đã chứng kiến rất nhiều hiện tượng thú vị trong đời sống các Phật tử. Hàng đoàn người chất chật trên các xe khách kéo nhau đi tạo công đức. Nhưng trong suốt chuyến đi, họ vẫn cãi vã nhau, người vừa lòng kẻ bực tức, có những xung đột xảy ra ngay trên xe. Thậm chí, một số nhóm đi tạo công đức hay đi lễ Phật vẫn uống rượu bia, hút thuốc trên đường đi.
Khi ai đó hỏi họ đang đi đâu, họ tự hào trả lời: “Chúng tôi đi chùa, đi tạo công đức!” Nhưng họ muốn tạo công đức mà không bỏ được những tâm tư tham lam, những ham muốn xấu ác, những ý muốn lợi kỷ. Họ hy vọng rằng chỉ cần đi chùa, làm lễ, rồi phước báu sẽ tự động đến.
Đó là một sự nhầm lẫn cơ bản. Phước báu không hoạt động theo cách như vậy.
Nhóm Phật tử thực hành giáo pháp tránh tạo ác, tu tập với tâm chân thành tại thiền viện
Khi Tâm Không Kiểm Soát Được
Thiền sư Ajahn Chah còn chỉ ra một vấn đề quan trọng khác: khi người khác không làm theo ý chúng ta, hoặc làm trái ý chúng ta, tâm chúng ta sẽ bị sân hận, giận dữ. Ông nói: “Khi ai nói thuận với ý ta, ta cười. Khi họ nói ngược lại, ta bực.”
Tiếp theo, ông đặt câu hỏi: làm sao bạn có thể mong muốn tất cả mọi người trên thế giới này luôn nói và làm theo ý bạn? Điều đó là không thể!
Ông lấy một ví dụ rất thực tế: đang đi thả bộ, bạn bất ngờ đánh vào gốc cây. Oái ôi, sao lại vậy? Ai gây ra? Ai chân vào gốc cây? Ai đó chứ? Bạn biết rõ rằng chính lỗi của mình, nhưng vẫn bực tức, vẫn giận dữ, ngay cả khi biết rõ đó là lỗi của chính mình!
Tương tự vậy, tâm của chúng ta chính là nguyên nhân làm chúng ta khổ sở và bất hạnh. Nếu suy xét sâu về điều này, bạn sẽ tìm thấy sự thực đó ở khắp nơi: nhiều lúc chúng ta làm những việc mà chính mình cũng không thích. Tất cả chúng ta đều “chửi thề” (theo nhiều cách khác nhau) khi không có ai để chửi, khi không có ai để trút sân giận.
Phương Hướng Tu Tập Đúng Đắn
Nếu chúng ta muốn tích tụ phước báu thực sự, chúng ta phải làm được một điều: quay tâm vào bên trong chính mình. Đó là bước thay đổi cơ bản, từ việc tìm kiếm nguyên nhân khổ ở bên ngoài sang việc nhìn vào chính tâm mình.
Thiền sư Ajahn Chah nhấn mạnh: nếu ta chỉ nhìn ra bên ngoài, ta sẽ không bao giờ tìm được sự giải thoát. Đó chính là vấn đề của những người luôn nhìn về phía ngoài. Chỉ khi nào quay tâm vào trong, chúng ta mới có thể nhận ra được đâu là thiện, đâu là bất thiện (bên trong tâm chính mình). Sau khi nhìn thấy sự phân biệt đó, chúng ta mới có thể mang những hạt giống thiện vào trong trái tim của mình và thực hành tu dưỡng.
Công việc đi chùa, đi tạo công đức theo cách ngoài hình thức giống như chăm sóc những cành lá bên ngoài của cây. Nhưng việc quan trọng thực sự là: quay vào bên trong tâm mình, loại bỏ những suy nghĩ tham lam, những ý muốn lợi kỷ, những tâm tư bất thiện, và nuôi dưỡng những tâm tư thiện lành. Đó mới là cốt lõi thực sự của đạo Phật, và đó cũng chính là nơi phước báu thực sự được tích tụ.
Kết Luận: Phước Báu Bắt Đầu Từ Lòng
Qua những lời dạy của Thiền sư Ajahn Chah, chúng ta có thể rút ra một kết luận quan trọng: phước báu không nằm ở những hành động bên ngoài đơn thuần, mà nằm ở sự thay đổi bên trong tâm.
Để tích tụ phước báu thực sự, chúng ta cần:
- Tránh những điều xấu ác – bắt đầu từ những cái nhỏ, tu tạo giới luật
- Quay tâm vào bên trong – suy xét về những bất thiện trong chính tâm mình
- Nuôi dưỡng những tâm tư thiện – tích tụ từ bi, hỷ, xả từ sâu trong lòng
- Hành động một cách chân thành – khi đi chùa, tạo công đức, phải tâm niệm đúng đắn
Hành trình tu tập là hành trình quay vào bên trong, nhìn rõ bản chất tâm mình, và từ từ chuyển hóa những hạt giống bất thiện thành những hạt giống thiện lành. Đây chính là con đường đúng đắn để tích tụ phước báu – phước báu không phải được tìm kiếm bên ngoài, mà được khơi dậy và phát triển từ sâu thẳm trong chính trái tim chúng ta.
Kính mong tất cả Phật tử Việt Nam sẽ hiểu được sự thực này, và từ đó tu tập với tâm chân thành, quay vào bên trong để chuyển hóa tâm linh, tích tụ phước báu thực sự cho chính mình và tất cả chúng sinh.
