Cuộc sống hiện đại chúng ta luôn chạy theo nhịp độ hối hả, liệu có phút giây nào chúng ta ngồi xuống để soi sáng chính mình, nhìn rõ những tích cực, tiêu cực đang ngự trị trong tâm hồn? Soi sáng là phương pháp giúp bản thân nhìn rõ ràng và sâu sắc những điều đang ngự trị trong thân tâm, để từ đó là mới bản thân, giúp mỗi người hoàn thiện mình hơn. Có nhiều cách soi sáng chính mình nhưng phương pháp sám hối được những người con Phật sử dụng nhiều nhất, sám hối lặp lại lời làm xưa, nuôi dưỡng tính thiện lành.
Phương pháp sám hối được xem là một trong những công cụ tu tập quan trọng nhất của người Phật tử. Thông qua việc quay về, nhìn thấy những lỗi lầm do mình vô tình hay có ý gây ra, chúng ta học cách chịu trách nhiệm và chuẩn bị tinh thần đối diện với tất cả hậu quả do sai lầm của mình gây ra. Đó mới là ý nghĩa chính của việc sám hối – không phải để trốn chạy hay tìm sự tha thứ nhàn nhã, mà là để thực sự thay đổi bản thân.
Ý Nghĩa Sâu Sắc Của Sám Hối
Theo lời Phật dạy, có ba phương pháp sám hối:
- Thứ nhất là sám hối lương tâm của chính mình
- Thứ hai là sám hối với những người mà mình đã gây tổn thương cho họ
- Thứ ba là sám hối trước đại chúng
Khi sám hối phải có trách nhiệm với bản thân và người khác. Thông thường người quy y Phật sẽ quỳ trước Thế Tôn sám hối, vì mỗi ngày chúng ta đôi khi vì vô tình hay có ý đã làm cho người khác phiền lòng mà không hay biết, có nhiều khi lầm lỗi mà không biết sai ở đâu. Thế cho nên sám hối trước Phật, cầu chỉ Phật và Bồ tát chứng minh cho mình. Trong kinh Phật dạy, người phàm phu mỗi khi đặt chân cắt bước chẳng có khi nào mà không gây nghiệp, không khi nào mà không kết tội. Do đó, cho dù công bằng khách quan đến cỡ nào cũng không tránh khỏi phạm tội. Nhất là khi chúng ta dễ dàng quên đi lỗi lầm và những việc xấu do mình gây tạo, hoặc có khi không muốn nhìn, thậm chí xem nhẹ mỗi lầm lỗi.
Người Phật tử quỳ sám hối trước tượng Phật trong không gian tịnh tâm, ánh sáng vàng chiếu sáng
Ngược lại, đối với những việc thuận lợi hay chỉ giúp đỡ chút ít cho người cũng nhớ như in, vì vậy tính tình cũng ngày cũng tự cao tự đại, không chút khiêm nhường. Thế nên, dù biết hay không biết, có hay không thấy được những lỗi lầm từ việc làm của mình thì mình đều phải nên sám hối. Kỳ thực trong đời sống, chúng ta đã có rất nhiều lần vô tình làm cho những người xung quanh ta buồn tủi, chẳng hạn đối với những người thân thuộc, gần gũi bên cạnh ta như cha mẹ, anh chị em, bạn bè ta hay làm cho trái tim họ bị tổn thương, khiến họ đau khổ mà ta không biết, thậm chí khiến cho cả gia đình ta khổ sở, thế mà thi thoảng lại còn cười trên nỗi đau của kẻ khác.
Nếu ai đã từng mang cái tâm như thế đối với người thì cần phải sám hối, tốt nhất là mỗi ngày chúng ta đều phải thực hành việc sám hối thì những việc làm từ thân và tâm sẽ được làm mới từ tư từ và tốt hơn từng ngày.
Hậu Quả Của Việc Không Sám Hối
Còn nếu như làm sai mà không sám hối thì sao? Người Phật tử luôn tin một điều “gieo nhân gì thì gặp quả đó.” Mà quả báo thì có quả báo tốt hoặc quả báo xấu, nếu là tốt thì gọi là “phước báo” còn nếu xấu thì gọi là “nghiệp báo”, “tội báo”. Phạm lỗi mà không sám hối, thì những khổ nạn của chúng ta cũng thêm nhiều, sám hối rồi thì khổ nạn chắc chắn sẽ ít lại.
Gia đình, sự nghiệp và con đường học tập kỹ cả sức khỏe của chúng ta đều không tránh khỏi những gập ghềnh, sống giữa chưởng nạn, các điều bất như ý, không thuận lợi ắt sẽ đến với ta. Tất cả đều là những quả báo được hình thành do những nghiệp tội hoặc do vô tình hoặc do vô ý mà mình tạo nên. Nhưng có rất nhiều người không hiểu được ý nghĩa này, một khi quả báo đến trước mặt rồi liền trách ông trời không có mặt, và buông lời oán thán:
“Người tốt giống tôi đây, tại sao ông trời lại đối xử không công bằng? Tại sao tôi lại gặp phải những chuyện như thế này? Cuộc đời này thật sự không có bình đẳng công lý!” Thậm chí còn nghĩ rằng “Thế gian này vốn không có thiện lý, không có lương tâm, người ta đã đối xử không tốt với mình thì mình tại sao phải đối xử tốt với họ làm gì? Từ đó không chịu tiến thủ mà ôm lòng oán trách, như vậy không chỉ hại người rồi và cũng khiến mình rơi vào đường khổ mà cũng khiến mình rơi sâu vào vòng phiêu nạn đầy đau khổ.
Người phụ nữ nhìn ra cửa sổ với biểu cảm lo lắng, thể hiện nỗi khổ không sám hối lỗi
Cho nên oán oan tương báo, không bao giờ dứt, thật là khổ bộ thêm khổ, tội bộ thêm tội. Nếu như vẫn không hiểu được nguyên nhân ý nghĩa rõ ràng của sám hối thì tình hình cũng ngày sẽ cũng nghiêm trọng.
Giá Trị Thực Tiễn Của Việc Sám Hối
Nếu không sám hối thì giống như mắc nợ vậy, sẽ có ngày người chủ nợ sẽ đến tấn cửa để đòi, nhất là nó đến đúng thời điểm gia đình mình đón năm mới thì cũng khó đến hơn. Thử nghĩ mà xem, nếu như trong thời gian ăn tết, chơi lễ mà có chủ nợ đến cửa đòi nợ chẳng phải là quá đau khổ chăng? Sau khi sám hối, cho dù là chủ nợ thế nào cũng không còn xuất hiện trước mặt nữa mà lương tâm ta cũng trở nên nhẹ nhàng hơn.
Cũng cần ghi nhớ không phải sám hối rồi thì mọi tội lỗi đều sạch không, mà là “nhìn thấy tội lỗi xong thì khởi tâm phát nguyện chịu trách nhiệm, làm mới thân tâm”, tức là “tôi nợ tiền của bạn thì sẽ tự tự trả lại cho bạn mà không chạy trốn, hơn nữa nhất định là chủ đương trả chủ chứ không đợi bạn đòi”, đồng thời sám hối không có nghĩa là đem hết thảy mọi lỗi lầm đó để trách nhiệm lên chỉ Phật và chỉ Bồ tát. Nếu hiểu như thế tức là đã lầm tưởng về ý nghĩa của hai từ sám hối, và cũng không phù hợp với quan niệm nhân quả nhân Phật.
Không chấp nhận gánh trách nhiệm thì không thể thay đổi được bản thân mình, nghiệp lực sẽ mãi mãi tồn tại với ta như bóng với hình. Việc giả bộ sám hối như thế không thể tịnh hóa được nội tâm, vả lại cũng không thể làm mới, không kháng định và tiếp nhận chính mình. Kỳ thật, chỉ cần hiểu sâu sắc về lý nhân quả, nghiệp báo trong các pháp “con người không có cách nào chạy trốn khỏi những việc làm do mình tạo nên” thì sẽ biết thực tế về bản thân bộc lộ làm những chuyện sai trái. Như vậy chúng ta sẽ đạt được khả năng tránh được những việc làm trái đạo đức nhân tâm, dừng mọi hình động tạo ác nghiệp.
Cho nên sau khi sám hối xong, không phải tất cả tội lỗi sạch không mà là chúng ta cần nỗ lực làm nhiều công đức, bỏ thí thật nhiều, tích lũy nhiều duyên lành.
Phương Pháp Thực Hành Sám Hối Trong Đời Sống
Sám hối cũng không cần phải nghi thức gì đặc biệt, người sám hối có thể vừa lấy vừa sám hối, vừa niệm vừa lấy hoặc là niệm Phật xong rồi mới lấy. Nhờ vào việc quay về lấy lại với tâm vô ngã và phản tỉnh tự thân thì có thể thừa nhận mọi lỗi lầm, tăng trưởng thêm dũng khí chịu trách nhiệm với bản thân, thành tựu được hiệu lực của việc sám hối. Và chính khi chúng ta khởi niệm sám hối cũng chính là khi ta nhìn sâu vào chính mình, thấy được những khuyết điểm của bản thân, bồi dưỡng đạo đức tính cao thượng.
Đó chính là khi ta quay về soi sáng cho chính mình – không phải để tự lên án hay tự biến mình trở thành kẻ thất bại, mà là để nhận biết, để cải tạo, để trở nên tốt hơn. Mỗi lần sám hối là một lần chúng ta làm mới chính mình, xây dựng lại sự tin tưởng vào bản thân, và tiến bước trên con đường tu tập thanh tịnh. Sám hối không phải là một cuộc xét xử hay một dấu đen xóa không được trên lý lịch của chúng ta, mà là một quá trình giải thoát, một cơ hội để tái sinh tâm linh.
Qua việc sám hối thường xuyên, chúng ta sẽ dần dần hiểu được rằng mỗi lỗi lầm đều là một bài học, mỗi khổ nạn đều là một cơ hội để ta học hỏi, để ta khôn ngoan hơn. Đó là tinh thần của người Phật tử – không kiêu ngạo với thành công, không chán nản với thất bại, mà là luôn giữ tâm sám hối, luôn sẵn sàng để thay đổi bản thân theo hướng tích cực, hướng tới giác ngộ.
Tài liệu tham khảo:
- Kinh Pháp Cú (Dhammapada)
- Kinh Địa Tạng Bồ Tát Bổn Nguyện
- Lời Phật dạy về Nhân Quả (Karma)
