HT. Viên Minh
Câu hỏi này đặt ra một điểm sâu sắc trong con đường tu tập: liệu chúng ta có cần tiếp tục thực hành và quan sát tâm mình mỗi ngày để ghi nhận những thay đổi, hay là cần phải tham gia các khóa tu thiền vipassanā đặc biệt để đạt được tiến bộ thực sự? Đây là thắc mắc chung của nhiều người tu học, đặc biệt là những ai đã tìm thấy sự an yên trong thực hành hàng ngày nhưng vẫn cảm thấy còn gì đó chưa hoàn thiện.
Sống trọn vẹn với thực tại mỗi ngày
Người đặt câu hỏi đã chia sẻ một hành trình tu tập đáng trân trọng: từ khi đọc cuốn sách “Sức Mạnh Của Hiện Tại” gần 10 năm nay, người này đã thực hành phương pháp chánh niệm tỉnh giác mà thầy giáo chỉ dạy. Trước đây, người này có duyên xuất gia một tháng ở rừng thiền Pa-auk, nhưng vì tình thương gia đình và sự tuy đẹp của cuộc đời, người này đã quay về. Hiện nay, sống một mình ngoại thành, làm vườn, bán nông sản online, người này đã bỏ đi những ảo tưởng, dự định, và sống trọn vẹn với thực tại mỗi ngày.
Tuy nhiên, gần đây người này cảm thấy rằng khi sống trọn vẹn với thực tại hơn, lại xuất hiện một cái tâm nói rằng “thực tại chỉ là thế thôi”, kèm theo đó là một sự “hài chán” dù bản thân không mong cầu gì hơn nữa. Đây là một vấn đề tâm lý phổ biến trong quá trình tu tập: khi tâm bắt đầu ổn định và được tĩnh lặng, có lúc nó lại sinh ra những khúc mắc về ý nghĩa của chính sự tĩnh lặng đó.
Trả lời:
Quan sát này của thầy Viên Minh rất tinh tế và sâu sắc. Thầy chỉ rõ rằng: chỉ cần bỏ nhận thức và hành vi sai lầm thôi, không nên thêm gì nữa. Đó chính là hành “đoạn giảm” trong giáo pháp của Đức Phật – sự giảm bớt những tệ nan, những khuyết điểm trong tâm mình. Điều này cũng gần giống với tinh thần “vô đạo nhất tôn” trong Lão Tzu Đạo Đức Kinh – chân lý là vì chỉ khi nào ta mới thấy tưởng chưa thấy tính thôi.
Vấn đề mà người tu gặp phải – cảm giác “hài chán” khi sống trọn vẹn – thực ra là một dấu hiệu tích cực trong con đường tu tập. Nó cho thấy tâm đã bắt đầu bình lặng, các ảo tưởng bao phủ đã dần khuếch tán. Tuy nhiên, khi tâm bước vào trạng thái này, nó dễ sinh ra những câu hỏi sâu sắc về ý nghĩa. Đây không phải là sự thất bại, mà là một giai đoạn tự nhiên của quá trình tu tập – giai đoạn mà người tu cần phân biệt rõ ràng giữa cái gì là thực tế và cái gì là niệm tưởng.
Cách xử trí là: hãy quan sát cái cảm giác “hài chán” đó mà không phán xét nó. Hãy để nó xuất hiện, tồn tại, và tự nhiên biến mất. Không cần phải giải thích nó, không cần phải tìm cách loại bỏ nó, cũng không cần phải chấp nhận nó là “chân lý cuối cùng”. Cái bị chán, cái chán, và hành động chán – đây là ba yếu tố mà tu sĩ cần quan sát. Khi ánh sáng của chánh niệm chiếu vào, tất cả những khúc mắc này sẽ tự động làm sáng tỏ.
Thực tại mỗi ngày mà bạn đang sống là chính giáo pháp. Không cần thêm bất cứ điều gì khác. Sống với nó, quan sát nó, và để cho sự hiểu biết tự nhiên xuất hiện từ chính trải nghiệm thực tế đó. Đó chính là con đường tu tập chân thật nhất – không phức tạp hóa, không tìm kiếm, chỉ là thấy rõ những gì đang hiện hữu.
