Tất cả những lời giảng dạy của Đức Phật đều được gọi là “chánh pháp” – những giáo lý chân chính dẫn dắt chúng ta trên con đường tu tập đúng đắn. Để sống một cuộc đời có ý nghĩa và tìm thấy giải thoát khỏi khổ đau, chúng ta cần hiểu rõ và thực hành những lời dạy quý báu này. Qua các thế hệ Phật tử, những lời Phật dạy đã được truyền lại từ Đức Phật Tích Diêu cho đến Đức Phật Thích Ca Mâu Ni, tạo thành một dòng chảy kiến thức liên tục về con đường giải thoát. Những giáo lý này không chỉ là lý thuyết mà là những phương pháp thực tiễn để chúng ta áp dụng vào cuộc sống hàng ngày, giúp biến đổi tâm tư và mang lại hạnh phúc thực sự.
Bảy Vị Phật Và Những Lời Dạy Tiêu Biểu Cho Thế Hệ Tu Tập
Trong Phật giáo, lịch sử truyền thừa ghi lại bảy vị Phật chính đã xuất hiện và truyền dạy chánh pháp. Mỗi vị Phật đều có những lời dạy đặc trưng phù hợp với căn cơ của người nghe trong thời đại của họ, nhưng tinh thần của những lời dạy này vẫn nhất quán: hướng dẫn chúng ta từ bỏ những hành động sai lầm, tu tập những hành động lành và tìm thấy hạnh phúc thực sự.
Đức Phật Tích Diêu dạy về giới hạnh – nền tảng đầu tiên của con đường tu tập
Đức Phật Tích Diêu dạy: “Bạn chịu vui lòng với các sự nhận nhặc ấy là giới hạnh đầu tiên mà Chư Phật hằng khuyên ta. Kể đã xuất gia bỏ thế mà còn phiền giãn thật không đáng với tiếng người tu.” Lời dạy này nhấn mạnh rằng giới hạnh – tức là những quy tắc ứng xử đúng đắn – là nền tảng căn bản cho mọi người tu tập. Không có giới hạnh vững chắc, quá trình tu tập sẽ không thể tiến triển được, giống như xây dựng một ngôi nhà không có nền móng chắc chắn.
Đức Phật Thi Khi dạy: “Người ta có ánh mắt lanh, bao giờ cũng vượt qua khỏi hỏi hớ sâu thẳm, cũng như thế, các Bậc Phật thánh thoát khỏi các nạn khổ.” Lời dạy này nói lên sức mạnh của trí tuệ – khả năng nhìn thấu suốt bản chất của mọi sự vật. Khi chúng ta phát triển trí tuệ thông qua tu tập, chúng ta có thể thấy rõ những nguyên nhân gây ra khổ đau và tìm ra con đường thoát khỏi nó.
Đức Phật Tịnh Quang dạy: “Tránh nói hành và tất cả, giữ giới hạnh, vừa lòng với sự đủ dùng về đồ ăn uống, bao giờ cũng thỏa thích trong tính thật thanh vắng của mình, bạn chỉ về bốn nguyện và cố tiến thủ, ấy là các lý căn yếu mà Chư Phật đã ban truyền.” Lời dạy này khuyên chúng ta sống giản dị, chỉ sử dụng những gì cần thiết, không sa đà vào sự xa hoa và tham lam. Bằng cách này, tâm tư chúng ta sẽ luôn ở trong trạng thái an lạc và thanh tịnh.
Học Phật Là Áp Dụng Giáo Lý Vào Cuộc Sống Thực Tế
Kinh Di Giáo, một trong những kinh điển quan trọng của Phật giáo, ghi lại lời dạy sâu sắc của Đức Phật về cách chúng ta nên nhìn nhận giáo pháp. Đức Phật dạy rằng: “Thể hiện lòng đại bi, Như Lai đã nói chánh pháp ích lợi một cách cứu cánh.” Điều này có nghĩa là những lời dạy của Phật không phải vô danh vô dụng, mà chúng được truyền đạt với mục đích duy nhất là giúp chúng ta vượt qua khổ đau và đạt được giải thoát.
Tâm Phật là tâm từ bi – nguồn gốc của mọi lời dạy
Tuy nhiên, chỉ nghe và hiểu lý thuyết là chưa đủ. Đức Phật cũng dạy rằng: “Các tháy chỉ còn nỗ lực mà thực hành. Hãy tự cố gắng một cách thường trực, tinh tiến mà tu tập, đừng để đời mình trôi qua vô ích và sau này sẽ phải hối hận.” Lời dạy này nhắc nhở chúng ta rằng tu tập Phật pháp đòi hỏi sự kiên trì, nỗ lực và quyết tâm thực hành hàng ngày. Kiến thức Phật pháp chỉ là bước đầu; bước quan trọng hơn là áp dụng nó vào cuộc sống thực tế.
Đức Phật Câu Lưu Tôn dạy: “Quanh quẩn bên hoa, con ong chỉ lấy mật trong hoa mà thôi, chẳng phá mà u hoa và mùi hoa, cũng như thế, Chư Tỳ kheo ở chung với giáo hội chẳng nên là nặng lòng ai hết, chẳng xem coi họ có làm hoặc không làm mà phải lo lấy mình, xét coi đạo hạnh của mình có vẹn toàn hay không.” Ví dụ này dạy rằng tu tập là việc riêng tư của mỗi cá nhân. Chúng ta không nên lo lắng về những gì người khác làm hay không làm, mà cần tập trung vào việc rèn luyện tâm tư và hạnh động của chính mình. Đây là một bài học quan trọng cho những ai muốn tu tập một cách hiệu quả.
Những Giáo Pháp Cơ Bản Trong Con Đường Tu Tập
Đức Phật Câu Na Hâm Mâu Ni dạy: “Chúng đề cái tâm lạc bẩy, hãy siêng học các giới luật của Phật thánh, như vậy người ta sẽ xa lánh mọi sự buồn và tận tới niệt bản.” Giới luật không phải là những hạn chế áp đặt từ bên ngoài, mà là những nguyên tắc sống giúp chúng ta tự do khỏi những hạn chế mà chính những hành động sai lầm của chúng ta tạo ra. Bằng cách giữ giới, chúng ta vô tình loại bỏ những nguyên nhân gây ra khổ đau.
Đức Phật Ca Diếp dạy: “Chúng làm điều gì ác, phải làm các điều lành, các sở ý của người phải cho trong sạch luôn luôn. Chư Phật đều dạy như vậy.” Lời dạy này nhấn mạnh tầm quan trọng của tâm ý – động cơ của chúng ta. Mọi hành động bắt đầu từ tâm ý, vì vậy nếu chúng ta muốn có kết quả tốt, chúng ta phải giữ tâm ý của mình trong sạch. Điều này không chỉ áp dụng cho hành động thân và lời nói, mà còn quan trọng hơn là hành động của tâm.
Đức Phật Thích Ca Mâu Ni – vị Phật của chúng ta – dạy: “Hãy giữ lời nói của người, hãy làm cho tâm ý của người trở nên thanh bạch, đừng làm một việc gì sai quẩy, giữ ba điều ấy là theo chánh đạo, đạo của Chư Phật.” Lời dạy này tổng hợp ba yếu tố căn bản của tu tập: giữ lời nói (ngôn), giữ hành động (thân), và giữ tâm ý (ý). Đây chính là ba căn bản của chánh pháp mà mọi Phật tử đều cần tu tập.
Lối Đi Chánh Pháp Là Phương Tiện, Không Phải Mục Đích Cuối Cùng
Một trong những điểm sâu sắc nhất trong Phật giáo là hiểu biết rằng chánh pháp giống như một chiếc bè. Trong Kinh Trung Bộ, Đức Phật dạy: “Những gì ta giảng cho các người vì như chiếc bè dùng để vượt qua sông, không phải để nắm lấy. Hãy nghe và khéo tác ý,… các người cần phải hiểu ý dụ chiếc bè…. chánh pháp còn phải bỏ hướng nửa là phi pháp.” Điều này có nghĩa là giáo pháp chỉ là một phương tiện để giúp chúng ta đạt được giải thoát. Khi đã vượt qua sông – tức là vượt qua những khổ đau của cuộc sống – chúng ta không cần bỏ bè lên vai và mang đi. Chúng ta cần bỏ giáo pháp lại sau khi đã đạt được mục đích.
Tất cả những giáo pháp được coi như là cách thức chế biến thức ăn. Muốn nó phải làm ra thức ăn và được thực sự ăn chứ chỉ thuộc lý thuyết thì làm sao no được. An lạc hay lo buồn, mù mờ hay sáng suốt là do chính nơi bản thân mình có vâng giữ chánh pháp hay không. Tùy thuộc hoàn toàn vào hành động của chính mình.
Tự Mình Là Hòn Đảo Của Chính Mình
Lời dạy cuối cùng và có lẽ là quan trọng nhất từ Đức Phật Thích Ca Mâu Ni là: “Hãy tự mình là hòn đảo cho chính mình, hãy nương tựa nơi chính mình, không nương tựa vào một ai khác. Hãy lấy chánh pháp là hòn đảo, lấy chánh pháp làm chủ nương tựa, không nương tựa vào một ai khác.” (Kinh Tương Ưng Bộ tập 1) Lời dạy này nhắc nhở chúng ta rằng trách nhiệm của việc tu tập hoàn toàn nằm ở tay chúng ta. Không có ai có thể tu tập hộ chúng ta, cũng không ai có thể mang chúng ta vào thiên đường hay đưa vào địa ngục. Chúng ta phải làm chủ số phận của chính mình thông qua những hành động, lời nói và tâm ý của mình.
Muốn nương tựa vào chánh pháp, mỗi người cần nhận hiểu giáo pháp đúng đắn thì mới tu tập có kết quả. Những lời Phật dạy thường chuyên rằng người ở thế gian… vâng vâng bên tai lời nhiễm màu vọng lại từ ngàn xưa. “Đời vô thường! Hãy làm chính mình tinh tấn lên để giải thoát.” Này là lời gọi cuối cùng, lời kêu gọi tỉnh thức và hành động của Đức Phật dành cho tất cả chúng ta.
Con đường tu tập Phật pháp là một hành trình cá nhân, từng bước một. Nó đòi hỏi sự kiên trì, tỉnh thức và quyết tâm. Những lời dạy của các vị Phật không phải là những lệnh pháp máy móc, mà là những lời khuyên tâm huyết, những chỉ dẫn sáng suốt từ những người đã đạt được giải thoát. Bằng cách tiếp nhận những lời dạy này với tâm niệm đúng, hiểu biết sâu sắc, và thực hành liên tục, chúng ta có thể biến đổi cuộc sống của mình từ khổ đau sang an lạc, từ mộng mị sang giác ngộ. Hãy bắt đầu ngay hôm nay, vì “đời vô thường” – không có ai biết được ngày mai sẽ như thế nào. Tu tập chánh pháp chính là cách duy nhất để chúng ta tìm thấy hạnh phúc thật sự và mang lại ý nghĩa cho cuộc đời của mình.
