Trong truyền thống Phật giáo Việt Nam, câu hỏi về việc thờ tự Thần Tài luôn thu hút sự chú ý của nhiều Phật tử, nhất là khi nó gắn liền với tín ngưỡng dân gian và hoạt động kinh doanh gia đình. Thần Tài, hay còn gọi là Ông Địa, là những vị thần được dân gian kính sùng từ lâu đời, được cho rằng có khả năng ban phúc lộc cho gia đình. Tuy nhiên, từ góc nhìn Phật giáo, hiểu biết đúng đắn về bản chất và lối tu hành với các vị thần thiện này là điều cần thiết để đi đúng hướng trên con đường tu học và tu tập.
Nguồn Gốc và Khái Niệm Thần Tài
Theo quan niệm của đông đảo dân gian, Thần Tài là vị thần mang tài lộc đến cho gia đình, cho nên rất được tín thờ. Dù ở phố chợ đông vui hay ở thôn làng hao lả, đều có bàn thờ Thần Tài. Đối với những người làm nghề buôn bán nhỏ thì sự tín sùng vị thần này dường như là một thói quen trong tập quán của nhiều người.
Tuy nhiên, việc đặt bàn thờ Thần Tài không cần phải bày trí ở nơi cao rạo, mà có thể ở một góc khuất nào đó nhưng sạch sẽ trong ngôi nhà. Điều này liên quan đến điển tích về Thần Tài, một câu chuyện lâu xưa từ Trung Quốc mà dân gian Việt vẫn lưu truyền đến nay.
Bàn thờ Thần Tài được đặt ở góc sạch sẽ trong nhà để thờ tự
Điển Tích Về Thần Tài Trong Dân Gian
Theo truyện xưa ở Trung Quốc, có một người lái buôn tên là Âu Minh. Một hôm, thuyền hàng của anh ta đi qua hồ Thanh Thảo, được Thủy thần ban tặng một nô tỳ tên là Như Nguyên. Âu Minh mừng lắm, chăng vàng vời vàng để Như Nguyên về vơi vàng làm việc. Chỉ trong một vài năm, Âu Minh làm ăn phát đạt và nhanh chóng giàu to.
Tuy nhiên, trong một ngày Tết, có lẽ vì say rượu, Âu Minh đã đánh đuổi Như Nguyên. Sợ hãi, nàng chui vào một đường rác và biến mất. Kể từ đó, Âu Minh sa sút dần, không máy chốt đã trở nên nghèo khó. Từ điển tích này, trong dân gian đã xem Như Nguyên là Thần Tài và lập bàn thờ tự. Đó cũng là lý do để ba ngày Tết, dân gian kiêng kỵ không quét hết rác, vì sợ hết luôn cả Thần Tài đang ở trong đống rác.
Truyện kể về sự hình thành tín ngưỡng thờ Thần Tài trong dân gian Việt
Thần Tài và Ông Địa Trong Quan Niệm Dân Gian
Ở một số nơi, người ta thường thờ chung cho cả hai vị Thần: Ông Địa và Thần Tài, vì theo quan niệm của dân gian thì đây là hai vị thần có liên quan thâm thiết đến cuộc sống, đến tài lộc của đời sống gia đình mình. Đôi câu đối thường thấy dán ở bàn thờ Thần Tài và Ông Địa đã cho chúng ta thấy rõ điều này: “Thế nằng sinh bạch ngọc, Địa khả xuất hoàng kim” (Đất thường sinh ngọc tốt, Và vàng rộng cũng từ đất mà ra).
Nhờ vậy, xét đến cùng, Ông Địa hay Thần Tài vẫn là những vị Thiện Thần có năng lực trợ giúp cho cuộc sống của con người. Tuy nhiên, từ góc nhìn Phật giáo, chúng ta cần hiểu rõ hơn về vai trò và giới hạn của những vị thần này trong con đường tu tập.
Quan Điểm Phật Giáo Về Thần Tài
Mặc dù không tìm thấy một vị Thần hay danh xưng tương tự như thế trong Tam tạng Thánh điển của Phật Đà, nhưng theo quan điểm của Phật giáo, thì ngoài chư Phật, chư vị Bồ tát trong mười phương, thì còn có rất nhiều các vị chư Thiên, các vị La-sát, các vị Thần khác với những trách vụ khác nhau. Có vị ủng hộ thờ mạng của con người, có vị chăm nom tài sản, con cái, nhà cửa, đường sá, có vị góp phần hưng long Chính Pháp, làm cho Phật pháp được trường tồn.
Trong nhiều kinh điển Đại thừa (kinh Địa Tạng, kinh Pháp Hoa, kinh Quang Minh…) đã xác chứng điều này rõ ràng. Do đó, dù là Thần Tài hay Ông Địa, dưới nhãn quan Phật giáo, đó là những vị Thiện Thần đã và đang được nhân gian phổ thông sùng kính và tất có những ảnh hưởng nhất định.
Kinh điển Phật giáo công nhân sự tồn tại của các vị Thiên thần hộ trợ
Lối Tu Hành Của Phật Tử Với Thần Tài
Tuy Phật giáo công nhân sự tồn tại của các vị Thiện Thần, nhưng lối tu hành của Phật tử có khác biệt với nhân gian phổ thông. Theo lời Phật dạy, nếu đã là một Phật tử, tức quý vị đã phát nguyện “Bất qui y thiên thần quỉ vật”, thì lẽ đương nhiên không nhất thiết phải khânn lụy nơi các vị Thần này.
Vì lẽ đó, với giáo lý Nhân quả – Nghiệp báo, quý Phật tử có thể hiểu được rằng không ai có thể thay ta gánh hoạ hay ban phúc. Phúc hay hoạ do tự thân ta làm ra và chính bản thân ta phải gánh chịu. “Không trời cao biển rộng, Không hang động núi rừng, Đã tạo nghiệp ác độc, Tự thân quyết không dung” (Phá Pháp Cú 128, bản dịch của Tịnh Minh).
Thế nhưng, cũng cần căn cứ vào giáo lý nhà Phật, chúng ta cần phải nhận thấy một điều. Ngoài việc chủ trọng trên phương diện tự lực, Phật giáo cũng chủ trương và chấp nhận những tương tác và ảnh hưởng của tha lực, nhất là tha lực của chư Phật, Bồ tát và những Hộ pháp, Thiên thần.
Sự Cân Bằng Giữa Tự Lực Và Tha Lực
Thế thì, dù là Thần Tài hay Ông Địa, dưới nhãn quan Phật giáo là những vị Thiện Thần đã và đang được nhân gian phổ thông sùng kính và tất có những ảnh hưởng nhất định. Từ đây, trong một chừng mực nào đó, nếu như sự hiện diện của chư vị áy trong nhà là làm cho ta có cảm giác bình yên, thanh tạng thì Phật giáo không cũng nhắc căn ngăn.
Tuy nhiên, từ trước đến nay, nhà quý vị chưa hề và chưa bao giờ thờ hai vị Thần này – mặc dù quý vị vẫn tin tưởng oai lực của chư vị Thiên thần hộ pháp – thì cũng không nên khiêng cưỡng thờ tự.
Nói như vậy, không phải là cách nói nước đôi, vì chúng ta cần phải thấy rằng, Đức Phật khi thi thiết, giáo hóa đều tùy theo hoàn cảnh, căn cơ để hoá độ. Nếu như một người đã thâm tín Phật pháp thì không cần phải chỉ vẩy, tự thân họ sẽ biết nên làm những gì. Và đối với những người sơ cơ nhập đạo thì sự uyển chuyển, linh hoạt trong việc vận dụng giải pháp là một phương tiện tạm thời trên hành trình tìm về với Giác ngộ.
Phật giáo chủ trương sự uyển chuyển trong tu hành phù hợp với căn cơ người học
Lập Trường Của Phật Tử Với Tín Ngưỡng Dân Gian
Từ những khái quát trên, chúng ta thấy rằng vấn đề thờ tự Thần Tài hay Ông Địa không phải là một câu hỏi có đáp án tuyệt đối. Thay vào đó, nó phụ thuộc vào nhiều yếu tố: căn cơ tín tâm, mục đích tu học, hoàn cảnh gia đình và hiểu biết về giáo lý Phật.
Phật giáo Việt Nam luôn coi trọng sự thích nghi với tập quán địa phương mà vẫn giữ vững nền tảng giáo lý. Điều này có nghĩa là một Phật tử có thể tôn trọng tín ngưỡng dân gian mà không cần thiết phải quỳ lạy hay cầu cứu như những người chưa sâu sắc về Phật pháp.
Sự khác biệt nằm ở nhận thức: Phật tử tu học biết rằng may mắn, thành công hay thất bại không hoàn toàn phụ thuộc vào các vị thần, mà chủ yếu do tự thân tạo tác. Thần Tài chỉ là một phần của sự tiếp dẫn, hỗ trợ, nếu có, còn con đường thực sự phải bước đi là con đường tu tập, nuôi dưỡng đức hạnh và trí tuệ.
Hướng Dẫn Tu Hành Cho Phật Tử
Nếu bạn đã là Phật tử thực tâm và muốn có một lập trường rõ ràng với các vị thần trong dân gian, bạn có thể tham khảo những nguyên tắc sau:
Thứ nhất, tôn trọng nhưng không phụ thuộc. Bạn có thể giữ lòng tôn kính đối với các vị Thiện Thần, nhưng không nên đặt hy vọng chủ yếu vào họ.
Thứ hai, tùy căn cơ và hoàn cảnh. Nếu gia đình bạn có tập quán thờ Thần Tài và điều này không xung đột với tu học của bạn, thì không cần quá nhắc nhau.
Thứ ba, lấy Phật pháp làm nền tảng. Hãy chắc chắn rằng tu học Phật giáo vẫn là trọng tâm, và các hoạt động khác chỉ là bổ sung.
Kết Luận
Thần Tài hay Ông Địa, trong lịch sử dân gian Việt, đã và vẫn là những vị thần được tôn sùng rộng rãi. Phật giáo, với tính chấp nhận và linh hoạt của mình, công nhân sự tồn tại và ảnh hưởng của những vị Thiện Thần này. Tuy nhiên, lối tu hành của Phật tử luôn hướng về phía tự lực, tự tu, tự giác dưới sự hỗ trợ của Phật Pháp.
Quan trọng nhất là bạn cần phải rõ ràng về mục tiêu tu học của mình. Nếu mục tiêu là tìm về với Phật, tìm về với Giác Ngộ, thì hãy lấy đó làm la bàn chỉ dẫn cho tất cả các hoạt động, kể cả việc thờ tự. Hãy nhớ rằng, con đường tu học là con đường của tự thân, của sự nỗ lực không ngừng, của sự tu tập đúng pháp và hiểu đúng giáo lý.
Hy vọng bài viết này sẽ giúp bạn có cái nhìn sáng suốt và một lối tu hành phù hợp với giáo lý Phật, vừa tôn trọng tín ngưỡng dân gian mà vẫn giữ vững đạo tâm trên con đường tu tập.
