Quảng Tâm
Với người tu, nhờ thiền định tâm được an tĩnh, phần nào cầu ước tâm tạm lắng xuống. Những câu chuyện tạp sẽ khiến cho cầu ước bị khuây đảo, phần nào đẩy khơi, đó là chưa kể đến hỏa thị phi, nói lời người luôn chỉ chức.
Câu Chuyện Kinh Điển
“Một thời Phật du hóa tại nước Xá-vệ, trong đông viện, giảng đường Lộc tự màu. Bây giờ Thế Tôn vào lúc xế trưa, từ tĩnh tọa dậy, bước xuống giảng đường, nói với Tôn giả A-nan rằng:
– Bây giờ Ta và ngươi đến sống A-di-la-bà-đề để tắm.
Tôn giả A-nan báo rằng:
– Xin vâng, bạch Thế Tôn.
Rồi Tôn giả A-nan cầm then cửa tản bộ đi đến khắp các góc, gặp Tỷ-kheo nào cũng nói rằng:
– Chư Hiền, hãy đi đến nhà Phạm chí La-ma.
Các Tỷ-kheo nghe nói, bên cùng nhau đến nhà Phạm chí La-ma.
Thế Tôn dẫn Tôn giả A-nan đi đến sông A-di-la-bà-đề, cởi y để trên bờ, rồi xuống nước tắm. Tắm xong, trở lên lau mình, mặc y. Bây giờ Tôn giả A-nan đứng sau Thế Tôn, cầm quạt quạt Phật. Rồi Tôn giả A-nan chắp tay hướng về độc Phật báo rằng:
– Bạch Thế Tôn, nhà của Phạm chí La-ma rất tốt, ngăn nắp, rất khả ái. Cúi mong Thế Tôn vì lòng từ bi màn đi đến nhà của Phạm chí La-ma.
Thế Tôn im lặng nhận lời của Tôn giả A-nan. Rồi Thế Tôn dẫn Tôn giả A-nan đi đến nhà Phạm chí La-ma. Bây giờ tại nhà của Phạm chí La-ma một số đông Tỷ-kheo đã tụ tập ngồi lại để thuyết pháp. Độc Phật đứng ngoài cửa, đợi các Tỷ-kheo nói pháp xong. Khi số đông các Tỷ-kheo đã nói pháp xong, các ngài ngồi im lặng. Thế Tôn biết rồi bèn tăng hương và gõ cửa.
Các Tỷ-kheo nghe, tức thì đi ra mở cửa. Thế Tôn bước vào nhà Phạm chí La-ma, trải chỉ tọa ngồi trước chúng Tỷ-kheo mà ngồi và hỏi:
– Các Tỷ-kheo vừa rồi nói những câu chuyện gì vậy? Vì công việc gì mà tụ tập ngồi ở đây?
Lúc ấy các Tỷ-kheo đáp rằng:
– Bạch Thế Tôn, vừa rồi, chúng con thuyết pháp. Do pháp sự này mà tụ tập ngồi tại đây.
Thế Tôn khen rằng:
– Lạ nhân thay! Lạ nhân thay, Tỷ-kheo khi tụ tập ngồi lại nên là làm hai việc; một là thuyết pháp, hai là im lặng”.”
(Kinh Trung A-hàm, phẩm Bô-Đa-lợi, kinh La-ma, số 204 [trích])
Phật giảng pháp tại chùa – Thuyết pháp hay im lặng
Ý Nghĩa Sâu Xa Của Lời Phật Dạy
Lời Thế Tôn dạy “Tỷ-kheo khi tụ tập ngồi lại nên là làm hai việc; một là thuyết pháp, hai là im lặng” tuy đơn giản mà thâm diệu, chẳng phải dễ làm. Lẽ thường, mỗi khi tụ tập thì những câu chuyện phiếm, tạp thoại bắt đầu khơi lên. Thoạt nhìn, việc buôn chuyện cũng không phải tội lỗi gì to tát nhưng thực sự nó mang đến hậu quả loạn tâm, chướng ngại thiền định.
Với người tu, nhờ thiền định tâm được an tĩnh, phần nào cầu ước tâm tạm lắng xuống. Những câu chuyện tạp sẽ khiến cho cầu ước bị khuây đảo, phần nào đẩy khơi, đó là chưa kể đến hỏa thị phi, nói lời người luôn chỉ chức. Thế nên, thuyết pháp hay thảo luận về giáo pháp, chia sẻ kinh nghiệm tu học là cách hay nhất mỗi khi tụ tập.
Công Dụng Của Im Lặng Trong Tu Tập
Khi không thuyết pháp thì im lặng, nhiếp tâm vào độ mục quen thuộc. Kinh Phật thường gọi những hội chúng buôn chuyện sôi nổi, ồn ào, không nhiếp tâm thanh tịnh là Bà-la-môn. Trong không khí chuyện trò rầm ran vui về mà im lặng giữ vững chính niệm là điều không dễ. Đây cũng là cơ hội quý báu để xem lại tâm mình, khi sự phóng tâm và loạn động được trở duyên để bùng phát mà vẫn im lặng chính niệm là người thực sự vững chải.
Thực Hành Im Lặng Trong Sinh Hoạt Chùa Hiện Đại
Ngày nay, các Tỷ-kheo mỗi khi tụ hội cũng bàn luận về nhiều vấn đề. Ngoài một số vị còn giữ được phần sự “thuyết pháp hoặc im lặng” thì những câu chuyện liên quan đến chức vụ, xây chùa, nuôi chúng, giá đất, xe cộ, thời sự, thể thao… cũng được các Tỷ-kheo bàn luận. Dĩ nhiên huynh đệ gặp nhau là quý hóa, thăm hỏi và động viên nhau là điều rất cần nhưng nên tránh sa đó vào tạp thoại, thị phi, nói lời người… chỉ mang đến phóng dật, loạn tâm.
Bài học từ Thế Tôn nhắc nhở rằng, khi tụ tập với nhau, cần cân bằng giữa hai việc chính: thuyết pháp để chia sẻ giáo lý và im lặng để tu tập. Thuyết pháp giúp chúng ta hiểu rõ hơn về đạo pháp, nhưng im lặng cũng không kém phần quan trọng vì nó giúp tâm được yên tịnh, cho phép chúng ta quán chiếu và ghi nhớ những pháp môn vừa nghe. Im lặng không phải là vô để hay lười biếng, mà là một hình thức tu tập tích cực, giúp chúng ta “nội quan” và “ngoại không”, rèn luyện sự tập trung và nhân định.
Khi áp dụng lời Phật dạy vào cuộc sống hiện đại, chúng ta nên tự nhắc nhở bản thân rằng trong những lúc tụ họp với bạn bè, gia đình hay cộng đồng tu học, cần giữ được cân bằng giữa nói chuyện có ý nghĩa và im lặng tu tập. Hãy chọn những chủ đề nói chuyện có liên quan đến pháp môn, tu học hay những điều giúp ích cho tinh thần, tâm linh, thay vì sa vào những cuộc nói lời tào lao, thị phi hay tin tức rác rưởi.
Kết Luận
Lời Phật dạy về “thuyết pháp hay im lặng” là một bài học quý báu dành cho tất cả những ai muốn tu tập. Nó nhắc nhở chúng ta rằng trong cuộc sống tu học, cả nói chuyện và im lặng đều có giá trị, nhưng phải biết cách cân bằng và chọn đúng lúc. Hãy lựa chọn thuyết pháp khi có điều ý nghĩa để chia sẻ, và chọn im lặng để nuôi dưỡng tâm linh. Bằng cách này, chúng ta sẽ phát triển được cả trí tuệ lẫn định lực, hai yếu tố thiết yếu trong con đường tu tập Phật pháp.
