Trong truyền thuyết Phật giáo, Phật A Di Đà là một trong những vị Phật được Phật tử Việt Nam tôn kính nhất. Tên hiệu này không chỉ là một cách gọi thông thường, mà nó chứa đựng cả ý nghĩa sâu sắc về ánh sáng, sự sống và đạo pháp. Để hiểu rõ về Phật A Di Đà, chúng ta cần tìm hiểu nguồn gốc của danh hiệu này và ý nghĩa tinh tế mà nó mang lại cho đạo học Phật.
Tiếu sử Phật A Di Đà không chỉ là lịch sử về một vị Phật, mà còn là câu chuyện về sự nguyện lực vô biên, về tấm lòng cứu độ chúng sinh của một bậc thánh nhân. Khi biết được tiếu sử này, chúng ta sẽ hiểu rõ hơn về lý do tại sao Phật A Di Đà được xem là chư vị Phật cứu độ của Phương Tây Cực Lạc, và tại sao việc niệm Phật A Di Đà lại có ý nghĩa quan trọng đối với sự tu tập của chúng ta.
Danh Hiệu A Di Đà – Ý Nghĩa Từ Âm Phiên
Phật A Di Đà là phiên âm từ chữ Phạn “Amitabha”, một từ ngữ mang nhiều lớp ý nghĩa trong Phật học. Từ “Amitabha” được tách thành hai phần: “Amita” nghĩa là “vô lượng” (không có giới hạn, không thể đo đếm), và “bha” nghĩa là “ánh sáng” hoặc “sự sống”. Do đó, Amitabha được dịch là “Ánh sáng vô lượng” hoặc “Tuổi vô lượng”.
Trong kinh điển Phật giáo, đặc biệt là Kinh Tiêu Bản A Di Đà, Đức Phật Thích Ca đã giải thích rõ ràng lý do tại sao gọi vị Phật này là A Di Đà. Theo kinh: “Phật kia có ánh sáng vô lượng chiếu khắp cõi nước trong mười phương không chướng ngại, nên gọi A Di Đà. Lại nữa, Phật kia cùng nhân dân sống lâu vô lượng vô biên a-tăng-kỳ kiếp, nên gọi A Di Đà.”
Ánh sáng Phật A Di Đà chiếu khắp mười phương thế giới
Sở dĩ danh hiệu “A Di Đà” không được dịch nghĩa mà chỉ phiên âm là vì, theo Huyền Trang Tam Tạng Pháp Sư, có năm loại danh từ không dịch nghĩa (ngũ chủng bất phiên). Thứ nhất là danh từ bí mật, những danh hiệu chứa đựng bí mật sâu thẳm mà câu từ không thể truyền tải đầy đủ. Thứ hai là danh từ nhiều nghĩa, như trường hợp của Amitabha, từ này có thể hiểu theo nhiều cách khác nhau. Thứ ba là danh từ không có ở Trung Quốc, những khái niệm không tồn tại trong văn hóa Trung Hoa truyền thống. Thứ tư là danh từ đã có dịch từ xưa, vốn dĩ đã được xác định cách dịch cố định. Thứ năm là danh từ khiến người tôn kính.
Vì Amitabha là danh từ nhiều nghĩa, bí mật và khiến người tôn kính, nên các bậc cao tăng vốn chọn không dịch mà chỉ phiên âm. Cách làm này vừa bảo toàn được tính chính tống của danh hiệu, vừa tôn trọng được sự sâu sắc của Phật pháp mà không thể nói hết bằng lời.
Tiếu Sử Vị Vua Phát Tâm Vô Thượng Bồ Tát
Phật A Di Đà không hẳn xuất hiện như một vị Phật từ vô thỉ, mà ngài là một vị vua đã phát tâm vô thượng Bồ Tát và hoàn thành những nguyện lực vĩ đại của mình. Theo Kinh Vô Lượng Thọ, thuở Phật Tháy Tự Tại Vương còn trụ thế, có vị quốc vương nghe Phật nói pháp, lòng thương vui vô cùng, phát tâm Bồ-Đề.
Vị vua này sau khi nghe pháp đã bỏ ngôi vua, xuất gia thành Sa-môn. Theo các bản kinh, hành trình tu tập của ngài thực hiện suốt vô lượng kiếp. Trong vô lượng kiếp đó, ngài liên tục tu hành, tích lũy công đức, khắc phục tham, sân, si để cuối cùng trở thành Phật. Đây không phải sự may mắn vô cơ sở, mà là kết quả của sự tu tập kiên trì và nguyện lực không thể lay chuyển.
Kinh Bi Hoa ghi lại một câu chuyện cụ thể về tiếu sử này. Thuở xưa, có vua Vô Tránh Niệm và đại thần Báo Hải, cả hai đều đời trước Như Lai Báo Tạng, phát tâm Vô thượng Bồ-Đề. Vua Vô Tránh Niệm phát nguyện: “Khi thành Phật, tôi nguyện ở nơi thế giới An Lạc, thanh tịnh, luôn nhiếp thụ chúng sinh trong mười phương thế giới.” Đại thần Báo Hải lại phát nguyện: “Khi thành Phật, tôi nguyện vào thế giới năm trước kiếp này để độ chúng sinh thoát khổ não.”
Vua Vô Tránh Niệm chính là Phật A Di Đà ngày hôm nay, còn đại thần Báo Hải chính là Đức Phật Thích Ca. Hai vị tuy đều nguyện nhiếp độ chúng sinh, nhưng có một khác biệt sâu sắc. Phật A Di Đà tập trung vào việc trang nghiêm một cõi đất thanh tịnh, xây dựng Cực Lạc để cho chúng sinh có nơi nương tựa. Còn Đức Phật Thích Ca lại chọn xuất hiện trong thế giới khổ năn này, trực tiếp dạy dỗ và hướng dẫn chúng sinh. Cách tiếp cận của mỗi vị là khác nhau, nhưng đều hướng đến mục đích duy nhất là cứu độ chúng sinh.
Phật A Di Đà Trong Kinh Thánh Và Lịch Sử
Kinh Cổ Âm Vương cũng ghi lại một sự tích liên quan đến Phật A Di Đà. Theo kinh, thời quá khứ, trong nước Điều Hạ, có vị quốc vương tên là Kiêu Thi Ca, ông là quốc vương Thanh Thời, cha là Chuyên Luân vương Nguyệt Thượng, mẹ là Thù Thắng Điều Nhan. Ông sinh ra ba quý tử: con cả tên Nguyệt Minh, con thứ tên Kiêu Thi Ca, và con út là Đế Chúng.
Lúc ấy, có Đức Tháy Tự Tại Vương Như Lai ra đời, Kiêu Thi Ca bỏ ngôi vua, theo Phật xuất gia, hiệu là tu kheo Pháp Tạng. Một lần, Pháp Tạng tuyên phát bốn mươi tám nguyện hóa độ chúng sinh, thề rằng nếu không thành, quyết không giữ ngôi Chính Giác. Khi ấy, muôn nghìn thế giới chấn động mạnh, giữa không trung phát ra lời ngợi khen: “Là nh thay! Là nh thay! Ngài nhất định sẽ thành Phật!”
Câu chuyện này cho ta thấy rằng Phật A Di Đà không phải một vị Phật từ trời rơi xuống, mà là kết quả của sự tu tập kiên định và nguyện lực quảng đại. Ngài đã trải qua vô số kiếp, từng bước tu tập, tích lũy công đức, cho đến khi hoàn thành tất cả những nguyện lực của mình và cuối cùng thành Phật.
Bốn Mươi Tám Tâm Nguyện – Nền Tảng Của Cực Lạc
Trong Kinh Vô Lượng Thọ, Phật A Di Đà (khi còn là tu kheo Pháp Tạng) đã phát ra bốn mươi tám tâm nguyện. Những tâm nguyện này không phải những lời nói suông, mà là những cam kết sâu sắc, mỗi một nguyện đều liên quan đến cách tạo dựng cõi Cực Lạc và cứu độ chúng sinh. Đây chính là nền tảng tinh thần của Phật A Di Đà và cũng là lý do tại sao Phật A Di Đà lại được xem là vị Phật cứu độ đặc biệt của chúng ta.
Những tâm nguyện này được ghi chép chi tiết trong kinh điển, từ những nguyện về ánh sáng vô lượng, tuổi thọ vô lượng, cho đến những nguyện về việc lập nên cõi Cực Lạc với những điều kiện tối ưu để chúng sinh tu tập. Mỗi một nguyện đều có ý nghĩa riêng, nhưng chúng hợp lại tạo thành một khung sáng tạo vô cùng nhân từ, toàn dâng để cứu độ tất cả chúng sinh, bất kể chúng sinh đó đức hạnh cao hay thấp, tu tập kỹ lưỡng hay sơ sài.
Ý Nghĩa Của Phật A Di Đà Đối Với Chúng Ta
Theo lý thuyết Phật học, Phật A Di Đà không chỉ là một vị Phật ở một nơi xa xôi gọi là Cực Lạc Tây Phương. Trên tính tượng, ngài là giáo chủ của cõi Cực Lạc, hiện đang thuyết pháp; nhưng trên tính mà nói, A Di Đà chính là Phật tính của tất cả chúng sinh.
Phật tính này, theo học thuyết Phật giáo, là hiển thực tự có sẵn trong mỗi chúng sinh. Bản chất của chúng ta là vốn sáng suốt, vốn thanh tịnh, vốn không có khổ não. Nhưng vì tham, sân, si mà ta bị che phủ, không thấy được bản tính sáng sủa kia. Phật A Di Đà tượng trưng cho sự tu tập nhân này để trở lại với Phật tính chính là cái vốn đã sẵn có trong ta.
Nhân đó, thường sống với Phật tính chính là đạo, là trở về với cái vô sinh, bất diệt. Từ vô lượng kiếp, Phật A Di Đà thực hành Bồ Tát hạnh, trang nghiêm diệu độ, chính là biểu tượng của sự tu tập liên tục không ngừng. Khi chúng ta niệm Phật A Di Đà, chúng ta không chỉ gọi tên một vị Phật bên ngoài, mà chúng ta đang gọi mắng Phật tính bên trong mình, đang tái kết nối với bản tính sáng suốt, thanh tịnh mà ta vốn sở hữu.
Công Đức Niệm Phật A Di Đà
Niệm Phật A Di Đà không phải một hành động tôn giáo ngoài da, mà là một quá trình tu tập tâm linh. Khi niệm Phật A Di Đà, chúng ta không chỉ phát âm từ “A Di Đà”, mà chúng ta đang gợi tái những đức tính mà Phật A Di Đà đại diện: lòng từ bi, ánh sáng trí tuệ, sự tối nhân của Phật pháp.
Công đức của niệm Phật A Di Đà được ghi chép rõ ràng trong các kinh điển. Những ai niệm Phật A Di Đà với lòng chân thành, chúng ta sẽ nhận được sự bảo hộ của Phật A Di Đà. Phật sẽ gửi ánh sáng vô lượng chiếu sáng, giúp chúng sinh hóa giải tham, sân, si. Khi đứt mạng, Phật A Di Đà sẽ tiên đoàn đến đón chúng sinh, dẫn chúng sinh vào cõi Cực Lạc nơi mà tu tập Phật pháp sẽ dễ dàng hơn, thoát khỏi khổ đau, bệnh tật, sạn, già, chết.
Tuy nhiên, điều quan trọng là sự thành tâm. Không phải niệm Phật A Di Đà bằng lễ nghi hay phò phụng bề ngoài, mà phải niệm bằng lòng tin cậy, niệm bằng tâm từ bi, niệm để ta luôn nhớ tới Phật tính sáng sủa bên trong mình.
Kết Luận
Tiếu sử Phật A Di Đà là một câu chuyện về sự quyết tâm, về lòng từ bi vô biên, và về khả năng của mỗi chúng sinh có thể thành Phật. Từ một vị vua phát tâm Bồ Tát, qua vô lượng kiếp tu tập kiên trì, Phật A Di Đà cuối cùng đã thành Phật và tạo dựng nên cõi Cực Lạc thanh tịnh.
Khi chúng ta hiểu rõ tiếu sử này, chúng ta không chỉ hiểu được một sự tích Phật giáo, mà chúng ta cũng hiểu được rằng: tu tập không bao giờ quá muộn, không bao giờ quá khó, miễn là chúng ta có quyết tâm và lòng tin. Phật A Di Đà là minh chứng sống cho điều đó. Hãy luôn ghi nhớ danh hiệu này trong từng niệm Phật, từng lần tâm lourèn mình, để từng ngày chúng ta cũng đang từng bước hướng tới sự siêu thoát khỏi khổ đau, và hiện thực hóa được Phật tính đã sẵn có trong mình.
Tài Liệu Tham Khảo Kinh Điển:
- Kinh Tiêu Bản A Di Đà (Amitabha Sutra)
- Kinh Vô Lượng Thọ (Infinite Life Sutra)
- Kinh Bi Hoa (Sukhavativyuha Sutra)
- Kinh Cổ Âm Vương (Ratnacūḍa Sutra)
- Huyền Trang Tam Tạng Pháp Sư – Trích “Tin sâu Pháp môn Tịnh Độ”
