Thế gian này có quá nhiều chuyện phiền nao. Xưa kia, nhiều người đi gặp Phật và hỏi về một vấn đề chung: “Con nên làm thế nào để không còn những điều phiền muộn?” Đức Phật luôn cho những đáp án tương tự nhau: “Chỉ cần buông tay, con sẽ thôi không phiền nao nữa.” Lời dạy này giản dị nhưng sâu sắc, chứa đựng bí mật của sự giải thoát mà nhiều người vẫn chưa nhận ra.
Hiểu Rõ Bản Chất Của Phiền Não
Có một câu chuyện kể về một thanh niên cho rằng mình tỏ ý không phục. Anh ta đi gặp Đức Phật và hỏi: “Trên thế gian này có hàng ngàn hàng vạn người thì sẽ có hàng ngàn hàng vạn điều phiền nao. Nhưng Ngài cho họ giải pháp đều hoàn toàn như nhau, chẳng khác gì. Điều đó chẳng phải buồn cười lắm hay sao?”
Đức Phật không nổi giận, chỉ hỏi ngược lại chàng thanh niên: “Buổi tối con ngủ có thường hay nằm mơ không?” Chàng trai trả lời: “Đương nhiên là có!”
“Vậy mỗi buổi tối nằm mơ, giấc mơ đều như nhau không?” Đức Phật tiếp tục hỏi.
“Đương nhiên là khác nhau rồi!” chàng thanh niên trả lời.
Đức Phật mỉm cười và nói: “Con ngủ hàng ngàn hàng vạn lần thì sẽ mơ hàng ngàn hàng vạn lần giấc mơ. Nhưng cách kết thúc giấc mơ đều như nhau cả. Đó là: Thức tỉnh!” Câu chuyện này cho thấy rằng dù có bao nhiêu loại phiền nao, cách để giải thoát khỏi chúng vẫn chỉ là một: tỉnh thức.
Ngày nay, chúng ta đang mê đắm vào những thứ vật chất xa hoa, chăm chút cho dáng vẻ bên ngoài của mình mà quên đi việc vun đắp cho đời sống tinh thần. Chính bởi lẽ đó nên chúng ta mãi chìm trong bóng tối vô minh, không thấy được ánh sáng của giải thoát. Khi không thấy được lối thoát, chúng ta sẽ tự ôm lấy cho mình phiền nao.
Phiền Não Sinh Ra Từ Tâm Tưởng
Giác ngộ và tỉnh thức là bước đầu giải thoát khỏi phiền nao
Quán chiếu lại bản thân mình thì mọi sự phiền nao mà chúng ta chịu đều do tâm sinh ra. Trong kinh điển Phật giáo, Đức Phật dạy rằng phiền nao không phải đến từ bên ngoài mà từ cách chúng ta nhìn nhận mọi sự. Xưa kia, khi ngồi trên xe đi trên đường, tôi nhìn thấy hàng cây vun vút vượt qua và lúc đó luôn cho rằng cây đang đi chuyển. Nhưng thực ra là do tâm tôi đang đứng chỗ hàng cây vẫn luôn đứng yên một chỗ.
Thế mới biết tất cả những suy nghĩ đến hoàn cảnh khách quan xung quanh đã chi phối tâm tưởng của chúng ta. Bất cứ lúc nào khi nghe hay nhìn thấy những thứ không hay về mình, chúng ta tự sinh nội bức dúc rồi tìm cách phản biện. Phản biện không được rồi sinh sâu căn hận, thù ghét. Còn nếu có được những lời khen hay hình ảnh tốt về bản thân thì chúng ta thấy vui, trong lòng hoan hỉ, hạnh phúc. Đó là lúc cái tâm này đang dẫn dắt chúng ta. Chúng ta cứ mãi chạy theo những thứ không thật trên thế gian rồi dần dần chìm vào đám mây phiền nao.
Phiền Não Như Những Suy Nghĩ Ý Nhức
Sống trong một xã hội trách sao được những lời khen chê hay những việc làm không thuận mặt. Lúc đầu phiền nao chỉ là những màn sương mỏng cứ vây quanh chúng ta nhưng khi chúng ta không thoát ra được khỏi nó thì cũng ngày nó cũng dày thêm. Nó hút chúng ta vào bên trong, làm cho chúng ta bị mất phương hướng và lạc lối. Ví dụ cụ thể trong cuộc tranh luận với một người nếu quan điểm của họ trái với chúng ta thì chúng ta sẽ thấy không vui. Khi đó nếu biết lặng nghe, phân tích quan điểm của đối bên để đi tìm tiếng nói chung thì mọi chuyện sẽ bình thường.
Nhưng nếu vẫn khăng khăng bảo vệ ý kiến của mình thì sẽ xảy ra bất động và cả hai bên đều ôm lấy sự bức dúc. Trước đây có lần khi tranh cai với người khác, tôi vẫn cố gắng chứng minh mình đúng nhưng cuối cùng ai cũng đau khổ. Đó là lúc tôi nhận ra rằng cách thức ứng phó của chúng ta với những tình huống khó xử sẽ quyết định xem chúng ta có chìm sâu vào phiền nao hay có thể vượt qua nó.
Tỉnh Thức – Chìa Khóa Giải Thoát Chân Thực
Để thoát khỏi đám mây u mê này, chúng ta cần phải tỉnh thức. Hãy nhớ rằng: không tranh giành chính là từ bi, không tranh cãi chính là trí tuệ, không nghe thấy chính là thanh tịnh, không nhìn thấy chính là tự tại, tha thứ chính là giải thoát, thấy đủ chính là buông bỏ. Đây là những lời dạy quý báu từ các Phật tổ, hướng dẫn chúng ta cách sống có ý thức.
Khi chúng ta tỉnh thức, nhận ra mọi thứ trên đời này đều là phù du, huyễn mộng như sương khói tan thì những điều khen chê, những hình ảnh xấu đẹp đều không làm tâm chúng ta biến động. Chúng ta sẽ nhìn nhận mọi việc theo lý vô thường. Sinh diệt, diệt sinh tất cả vạn vật đều sinh ra và mất đi theo nguyên lý của nó. Nên mọi việc đối với chúng ta là bình thường. Từ đó không còn sinh khỏi trong lòng sự đố kỵ, ghét ganh hay sự thích thú.
Con Đường Tu Hành Để Đạt Được Tỉnh Thức
Với tôi, tu hành là phương thức thiết yếu để xóa mờ bóng tối vô minh trong tâm, trở về với ánh sáng của sự giải thoát, giác ngộ. Tu hành không phải là hành động phức tạp mà chỉ là quá trình rèn luyện tâm thức để nó trở nên sáng suốt hơn mỗi ngày. Qua thiền định, chúng ta có thể quan sát chính tâm mình, thấy rõ những cơ chế tạo ra phiền nao và dần dần vượt ra khỏi chúng.
Trong kinh Phật giáo, có câu dạy rằng mọi chúng sinh đều có Phật-tính. Bất kỳ ai cũng có khả năng đạt được trí tuệ, định lực và giải thoát. Điều này có nghĩa là chúng ta không cần phải nhìn cầu xin bên ngoài mà chỉ cần nhìn sâu vào chính mình, khám phá những tiềm năng vô hạn đang nằm trong tâm. Tu hành là cách để chúng ta kích hoạt những tiềm năng đó.
Áp Dụng Tỉnh Thức Vào Cuộc Sống Hàng Ngày
Tỉnh thức không phải chỉ dành cho những ai sống ở chùa hoặc tu sĩ mà nó là thứ cần thiết cho tất cả mọi người trong cuộc sống hàng ngày. Khi chúng ta tỉnh thức, chúng ta sẽ nhìn nhận những mâu thuẫn xảy ra xung quanh không phải là những cuộc xung đột mà là những cơ hội để rèn luyện tâm. Mỗi lần được khen, chúng ta nhớ rằng đó chỉ là tạm thời và không đặc biệt. Mỗi lần bị chê, chúng ta nhớ rằng đó là lỗi của bề ngoài chứ không phải là thực chất của chúng ta.
Với sự tỉnh thức này, chúng ta có thể sống một cuộc sống bình yên, tự do khỏi những dao động của cảm xúc. Thay vì bị kéo theo bởi những sở thích, ghét bỏ, chúng ta có thể sống theo ý thức, lựa chọn những hành động phù hợp với tâm và lý.
Kết Luận: Bắt Đầu Hành Trình Giác Ngộ
Hi vọng các bạn sẽ bắt đầu một năm mới trong sự tỉnh thức. Tỉnh thức để tìm lại chân tâm của chính mình và hoàn toàn có thể tự đạt đến quả vị Phật tương đương với Phật như lời tuyên bố của Ngài: “Ta là Phật đã thành, các ngươi là Phật sẽ thành.”
Chúng ta là những “Phật sẽ thành” – những bông hoa sen nở rơi khỏi bùn lầy của phiền nao. Dù bây giờ chúng ta vẫn đang chìm trong những giấc mơ phiền não, nhưng chỉ cần tỉnh thức lên, mọi thứ sẽ tan biến như sương khói trước ánh mặt trời. Hành trình tu hành không bao giờ muộn để bắt đầu, và chính từ lúc này, từ nơi bạn đang đứng, bạn đã có thể khởi động quá trình chuyển hóa tâm linh của mình.
Tác giả: Nguyễn Linh Chi
