Khi nghe lời nhà thi sĩ Trịnh Công Sơn ca ngợi “Hạt bụi nào hóa kiếp thân tôi”, chúng ta không thể không cảm nhận được sâu sắc một triết lý vừa thiền vị vừa trí tuệ. Đây là cách nhìn nhận sự sống một cách toàn diện, liên hệ chặt chẽ với những giáo lý sâu xa của Phật học về mối quan hệ giữa con người và vũ trụ.
Theo giáo lý Phật giáo, sự tồn tại của vạn loại trong vũ trụ này được cấu thành từ bốn yếu tố cơ bản. Bốn yếu tố đó được gọi là Bốn Đại, bao gồm: yếu tố Đất, yếu tố Nước, yếu tố Gió và yếu tố Lửa. Không có bất cứ vật gì được cấu thành ngoài bốn yếu tố này, và chính cơ thể của chúng ta cũng không ngoại lệ. Cơ thể con người cũng được cấu thành từ bốn yếu tố Đất, Nước, Gió và Lửa.
Hiểu được điều này, chúng ta sẽ nhận ra rằng chính bên trong cơ thể mình, chúng ta đang chứa đựng toàn bộ vũ trụ. Những vì sao sáng, mặt trời rực rỡ, những vì sao lấp lánh trong đêm tối – tất cả đều hiện diện trong con người chúng ta. Đó không phải là hình ảnh tượng trưng mà là sự thật linh thiêng mà Phật đã dạy.
Bốn Đại Là Gì Và Ý Nghĩa Của Chúng
Trong Phật học, khái niệm về Bốn Đại hay Bốn Yếu Tố là nền tảng để hiểu rõ tự nhiên và con người. Yếu tố Đất đại diện cho sự vững chắc, cấu trúc của vạn vật – là những gì cho phép các vật có hình dạng, có chiều dài, chiều rộng. Yếu tố Nước đại diện cho sự kết dính, sự gắn kết các phần tử với nhau, cho phép các chất kết tụ thành một khối. Yếu tố Gió đại diện cho sự chuyển động, sự lan tỏa năng lượng, đó là nhân tố làm cho mọi vật sinh động. Yếu tố Lửa đại diện cho sự chuyển hóa, sinh hoạt nhiệt độ, sự tác dụng hóa học.
Như một loài sen quý mộc lên từ bùn, cơ thể của chúng ta cũng được hình thành từ bối đất. Bụi đất trở thành cơ thể của bạn và tôi. Quá trình để bụi đất trở thành hình hài của chúng ta – một cơ thể sống, hôi thở, có ý thức – vô cùng thiêng liêng và huyền nhiệu.
Bốn yếu tố Đất, Nước, Gió, Lửa cấu thành cơ thể con người
Cơ thể của chúng ta là một nhiệm mầu. Toàn thể vũ trụ đang đi vào trong chúng ta mỗi giây phút thông qua hơi thở. Không khí mà chúng ta hít vào từng khoảnh khắc chứa trong nó những vi hạt từ khắp nơi trên trái đất. Thông qua sự thẩm thấu năng lượng qua các huyệt đạo, các luân xa và thông qua thực phẩm ta ăn hàng ngày, chúng ta thực sự nhập chuộng năng lượng của vũ trụ bao la.
Chúng Ta Cũng Đang Hiến Tặng Một Phần Của Mình Cho Vũ trụ
Nằm ngược lại, chúng ta cũng đang hiến tặng một phần của chúng ta ngược lại cho vũ trụ. Khi ta thở ra, ta đang giải phóng những năng lượng đã được lưu giữ trong cơ thể. Khi ta trải qua các hoạt động hàng ngày, ta đang tán xạ các vi hạt cơ thể ra môi trường. Khi ta ăn cơm, ta đang tiêu hóa những phần tử của vũ trụ, biến chúng thành năng lượng sống của riêng mình.
Bản thân sự hiện hữu của mỗi chúng ta thật sự là một phép mầu, là điều gì đó vô cùng linh thiêng nhưng trong đời sống hàng ngày ta đã vô tình đánh mất đi tính linh thiêng này. Ta đã không còn ý thức về sự kỳ diệu của sự sống, không còn cảm nhận được tính linh thiêng kỳ diệu ấy trong từng hơi thở.
Khoảng Cách Giữa Chúng Ta Và Thiêng Liêng
Vì vậy Phật, các Bodhisattva, các vị thánh hiền đã dần xa ta. Nhưng thật ra Phật không xa ta, các vị Bồ Tát không xa ta, các đấng thiêng liêng không xa ta – chính chúng ta xa các ngài bởi vì tâm thức chúng ta không còn tương ứng, tầng số không còn thích hợp nữa.
Tâm thức chúng ta đang rơi xuống tầng số thấp, nơi tối tăm, nơi chứa đầy tham lam, sân hận và si mê. Khi tâm thức ở tầng số này, làm sao chúng ta có thể cảm nhận được tiếng gọi của những đấng thiêng liêng ở tầng số cao hơn? Đó là lý do tại sao Phật dạy chúng ta phải tu tập, phải nâng cao tầng số của mình.
Tâm thức con người cần được nâng cao qua tu tập Phật pháp
Nâng Cao Tâm Thức Để Kết Nối Với Thiêng Liêng
Chúng ta cần phải nâng tầng số tâm thức của mình lên tầng số cao hơn bằng cách khiến tâm trí không ngừng phát triển bản thân theo hướng tích cực nhất. Phật giáo không phải là tôn giáo bí ẩn hay khó hiểu, mà là một đường lối tu tập thực tế, căn cứ vào tính chất của con người.
Thông qua thiền định, chúng ta có thể làm yên tĩnh tâm trí. Thông qua đọc kinh, chúng ta nhập vào trí tuệ của Phật. Thông qua giữ giới, chúng ta tạo dựng nền tảng đạo đức vững chắc. Thông qua lợi tha, chúng ta mở rộng trái tim để cảm nhận về mọi sinh linh khác.
Thường xuyên thanh lọc, tẩy rửa tâm hồn để cho bên trong nội tâm ta trở nên thuần khiết, trong sáng. Khi tâm thức của chúng ta được thanh lọc, chúng ta sẽ bước vào những tầng số cao hơn, và lúc đó Phật, các Bodhisattva sẽ không còn xa ta nữa.
Thực Hiện Chánh Pháp Trong Đời Sống Hằng Ngày
Phật pháp không phải chỉ tồn tại trong những công trình kiến trúc hay những nghi lễ tôn kính. Phật pháp hiện diện trong từng khoảnh khắc của cuộc sống hàng ngày. Khi chúng ta bước đi, chúng ta có thể ý thức rằng mỗi bước chân là một sự giao tiếp với đất đai. Khi chúng ta uống nước, chúng ta tưởng nhớ đến những cơn mưa, những dòng sông, tất cả những nguồn suối đã nuôi dưỡng sự sống của chúng ta.
Mỗi bữa ăn là một dịp để cảm tạ những công lao của thiên nhiên và con người. Mỗi hơi thở là một sự liên hệ với cây cỏ, với những sinh linh khác. Đó là cách tu tập thực sự – không cần phải chạy trốn khỏi cuộc sống, mà là để tỉnh thức trong từng giây phút của cuộc sống.
Nhận ra được chính mình là thấy được vũ trụ bao la. Đó là đạo lý sâu sắc của Phật học: Nhân quả vô tận, mọi vật là nhất và là toàn, toàn là nhất. Hiểu được sự thật này, chúng ta sẽ sống một cuộc đời đầy ý nghĩa, tôn trọng tất cả sinh linh, và dần dần tiến tới giải thoát.
Tài Liệu Tham Khảo
- Kinh Phật Dạy Về Bốn Đại: Hướng dẫn tu tập theo giáo lý Phật giáo Theravada
- Kinh Bát Nhã Tâm: Nội dung liên quan đến tâm thức và giải thoát
- Những Bài Giảng Của Thầy Pháp Nhất: Phương pháp tu tập thực tế trong Phật giáo Việt Nam
- Lời Phật Dạy Về Thiền Định: Công phu tu tập để nâng cao tâm thức
