Câu hỏi về cách sắp xếp không gian thờ phụng trong gia đình là một trong những vấn đề thực tiễn mà nhiều Phật tử Việt Nam thường gặp phải. Khi gia đình có cả bàn thờ Phật lẫn bàn thờ tổ tiên, việc treo thêm hình tượng Đức Phật hay Bồ Tát Địa Tạng trên tường phía trên bàn thờ tổ tiên có được phép không? Đây không chỉ là vấn đề về không gian vật lý, mà còn liên quan đến tâm lý tín ngưỡng và thái độ tu học của người Phật tử. Để hiểu rõ hơn về vấn đề này, chúng ta cần xem xét cả khía cạnh hình thức lẫn bản chất Phật học.
Sự Khác Biệt Giữa Thờ Phụng Phật và Tổ Tiên
Phật giáo Việt Nam có truyền thống sắp xếp riêng biệt giữa bàn thờ Phật và bàn thờ tổ tiên. Điều này phản ánh sự tôn kính khác nhau đối với hai đối tượng: Phật đại biểu cho sự giác ngộ, giải thoát, trong khi tổ tiên đại biểu cho các mối liên hệ gia tộc và truyền thống gia đình. Tuy nhiên, việc sắp xếp không gian này không phải là một quy định cứng nhắc, mà phụ thuộc vào tình hình thực tế của mỗi gia đình, đặc biệt là những gia đình sống trong không gian nhỏ hẹp.
Ở các chùa thuộc Phật giáo Bắc tông (Phát triển hay Đại thừa) hiện nay, phần lớn chỉ thờ một tượng Phật Thích Ca ở vị trí trung tâm tại điện chính. Cách thờ đơn giản này cũng rất tốt và phản ánh một nguyên tắc quan trọng trong Phật học: tập trung tinh thần vào một điểm để dễ dàng định tâm hơn.
Bản Chất Sâu Sắc Của Việc Tôn Thờ
Tượng Phật được đặt trong không gian trang nghiêm giúp tập trung tinh thần tu hành
Phật học dạy rằng, xét trên hình thức hay hiện tượng tuy có khác, nhưng thực chất hay bản thể thì không có khác. Vì vậy, Phật tử thờ một vị Phật là thờ tất cả chư Phật. Cũng như Phật tử lấy một vị Phật là lấy tất cả mười phương chư Phật. Do đó, thờ một tượng Phật hay Bồ Tát có tương hào quang minh sẽ gây cho chúng ta có một ấn tượng sâu xa và thoải mái hơn. Ngược lại, thờ nhiều tượng trong không gian nhỏ mà các tượng không có tương hào quang minh lắm, sẽ gây cho người ta một ấn tượng không tốt đẹp trong sự tôn kính.
Tinh thần sâu sắc của việc tôn thờ không nằm ở số lượng hình ảnh, mà ở thái độ và tâm niệm của người thờ. Một gia đình có không gian nhỏ nhưng được bố trí trang nghiêm và cách thờ đúng pháp, sẽ có hiệu quả tu học tốt hơn một gia đình rộng rãi nhưng lộn xộn và áp dụng những quan niệm sai lạc.
Những Quan Niệm Sai Lạc Cần Tránh
Có rất nhiều Phật tử hiểu lầm rằng thờ nhiều vị Phật hay Bồ Tát thì sẽ được các vị gia hộ độ trì nhiều hơn. Hoặc thờ một vị thì sợ ít quá, e rằng vị Phật đó không đủ sức gia hộ cho gia đình. Những quan niệm này hoàn toàn không đúng với giáo lý Phật học. Thực ra, chính tâm lý này phản ánh một sự hiểu lầm về bản chất của Phật pháp.
Một số Phật tử còn có quan niệm rằng, thờ Phật hay Bồ Tát nhiều thì các tà ma quỷ quái yêu tinh không dám xâm nhập vào nhà vì sợ các vị gia hộ. Những người có quan niệm như vậy lại tin tưởng rằng các vị Phật phải có nhiệm vụ bảo hộ che chở gia đình, và nếu gia đình không may có việc gì xảy ra, họ lại trách cứ các vị Phật, cho rằng các vị không linh thiêng.
Đây là quan niệm rất sai lạc. Khi ta tôn thờ Phật, Bồ Tát với những quan niệm tin tưởng như vậy, thì thực chất ta đang tin tưởng theo lối tà đạo thần quyền, không phải theo Phật pháp chính thống. Nếu ai có quan niệm tin tưởng như thế, thì hãy mau điều chỉnh lại niềm tin của mình. Vì tin như thế, thật là quá mê tín. Nếu tâm niệm của ta như vậy, thì sẽ mang trọng tội với các vị Phật.
Mục Đích Đúng Đắn Của Việc Tôn Thờ
Mục đích thực sự khi tôn thờ Phật và Bồ Tát trong nhà là để nhắc nhở chúng ta mỗi ngày phải cố gắng siêng năng tu hành. Khi ra vào nhà, mỗi lần nhìn thấy hình tượng của các vị Phật, Bồ Tát, đó như một lời nhắc nhở chúng ta phải noi theo tấm gương sáng cao của các vị, phải tu hành để giải thoát khỏi luân hồi.
Chúng ta nên học hỏi và bắt chước tâm tính làm theo những gì mà chư Phật, Bồ Tát đã chỉ dạy. Thờ Phật, Bồ Tát như vậy mới đúng ý nghĩa, mới thực sự có lợi ích thiết thực trong đời sống hàng ngày. Nếu chỉ biết đặt hình tượng mà không tu hành, không noi theo chỉ dạy, thì đó chỉ là hình thức mà thôi.
Nguyên Tắc Cơ Bản Cho Sắp Xếp Không Gian Thờ Phụng
Để trả lời câu hỏi ban đầu, chúng ta có thể phát biểu rõ ràng như sau: Treo hình tượng Phật hay Bồ Tát Địa Tạng trên tường phía trên bàn thờ tổ tiên về mặt hình thức là có thể được, nhưng cần lưu ý một số điều quan trọng.
Thứ nhất, không gian trong nhà cần được bố trí trang nghiêm. Nếu phòng của bạn nhỏ và hẹp, việc treo quá nhiều hình ảnh dễ làm mất đi tính trang nghiêm. Phật tử nên dùng tinh thần Phật pháp là tiêu chuẩn chính, chứ không phải cứ thế nào là “nhiều” thì tốt.
Thứ hai, nếu bạn đã có bàn thờ Phật riêng rồi, thì treo thêm hình tượng Phật hay Bồ Tát trên tường là quá đủ rồi. Không cần phải treo lên nhiều vị, vì điều đó dễ làm cho người thờ mất tập trung tinh thần. Vì giống như trong nhà có nhiều bóng đèn điện khác nhau, nhưng dòng điện thì chỉ có một. Khi hành hình thờ phụng đúng pháp, một tượng Phật hay Bồ Tát sáng sủa là đủ để gợi nhớ và định tâm tín tưởng.
Thứ ba, điều quan trọng nhất là thái độ tôn kính và tâm niệm của người thờ. Dù là một hay nhiều tượng, miễn là bạn hiểu đúng bản chất Phật pháp, thờ phụng với tinh thần tu học chính đáng, thì đó là cách thờ đúng pháp.
Tổng Kết
Những điều được trình bày ở trên chỉ là sự góp ý trong việc sắp xếp không gian thờ phụng cho đúng cách theo tinh thần Phật pháp chỉ dạy. Điều quan trọng nhất là Phật tử phải hiểu rõ mục đích của việc tôn thờ. Nếu không thờ thì thôi, nhưng khi đã tôn thờ, chúng ta phải học hỏi và phải có quan niệm thực tiễn, thờ cho đúng pháp.
Nhất là đối với người Phật tử, nếu không có cách thờ đúng pháp, thì khó có thể thực hành tu tập hiệu quả. Chỉ khi chúng ta sắp xếp không gian thờ phụng hợp lý, có tâm niệm đúng đắn, và thực sự tu hành theo chỉ dạy của các vị Phật, thì việc thờ Phật hay Bồ Tát của chúng ta mới thực sự có lợi ích thiết thực và mang ý nghĩa sâu sắc trong đời sống đấu tranh tu học ngày nay.
