Khi bước vào bất kỳ ngôi chùa nào, điều đầu tiên thu hút sự chú ý của chúng ta là hình ảnh trang nghiêm của Đức Phật được thờ phụng trên bàn thờ. Tượng Phật không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật mà còn là biểu tượng thiêng liêng của Phật giáo, chứa đầy ý nghĩa tâm linh sâu sắc. Nhưng liệu bạn có biết rằng tượng Phật không tồn tại từ lúc Đức Phật còn tại thế? Câu hỏi “Tượng Phật xuất hiện từ bao giờ?” là một vấn đề thú vị mà nhiều Phật tử muốn tìm hiểu. Bài viết này sẽ giải đáp chi tiết về nguồn gốc, người sáng lập đầu tiên tạo tượng Phật, cũng như công đức vi diệu của việc tạo dựng hình ảnh Đức Phật để phục vụ công cuộc độ đời.
Tượng Phật Xuất Hiện Khi Nào: Lịch Sử Hình Thành
Theo kinh “Phật Thuyết Đại Thừa Công Đức Tạo Tượng” được ghi chép trong Đại Chính Tân Tu Đại Tạng Kinh (tập 16, trang 790a), tượng Phật đã xuất hiện ngay từ thời Đức Phật còn tại thế. Tuy nhiên, sự xuất hiện này không phải vì Đức Phật chủ động yêu cầu, mà phát sinh từ một nhu cầu tâm linh sâu sắc của một vị vua có lòng tin tâm thành.
Nguyên nhân khởi đầu là do Vua Ưu Đàm Điền, vị vua của nước Câu Diện, là người đầu tiên dùng gỗ thơm Chiên Đàn tạo ra hình tượng Đức Phật Thích Ca Mâu Ni. Vua Ưu Đàm Điền là một vị vua thuần thành sùng kính Tam Bảo, nhưng trong quá trình tu học, Ngài gặp phải một khó khăn đặc biệt: sau khi Đức Phật lên Trời Đao Lợi thuyết pháp cho chư Thiên và Ma-Da thần mẫu, Ngài không còn hiện diện trên nhân gian. Sự vắng mặt này đã tạo ra nỗi khát ngưỡng mãnh liệt trong tâm vua.
Vua Ưu Đàm Điền sùng kính Tam Bảo và nỗi khát ngưỡng gặp Đức Phật trong thời Đức Phật tịch diệt
Nỗi nhớ mong gặp được hình bóng oai nghiêm của Đức Bốn Sư Đã làm cho vị vua này trằn trở nhiều đêm. Cuối cùng, nỗi khát khao này sinh ra một ý tưởng thiêng liêng: tạo hình tượng Phật. Việc làm này nhằm thể hiện lòng kính ngưỡng của mình cũng như lưu lại hình bóng của Đức Thánh tôn trong những lúc Ngài không hiện diện ở nhân gian.
Vua Ưu Đàm Điền đã cho triệu tập các người thợ điêu khắc khác nổi tiếng trong nước để tạo tượng Phật. Tuy nhiên, tất cả đều tỏ vẻ từ chối nhận lời. Lý do của họ rất thú vị và đáng suy gẫm: họ cho rằng sắc tướng của Đức Thánh Tôn vận lầy cao quá, dung nghi của Ngài siêu tuyệt trần gian. Nếu như không chuyên tải được những đặc điểm kỳ diệu đó trong khi tạc tượng, họ e rằng sẽ đắc tội với Đức Thế Tôn. Vì sợ hãi này, không một ai dám đứng ra nhận trách nhiệm tạc tượng của Đức Phật.
Vị Thợ Trời Tạo Ra Tượng Phật Đầu Tiên
Khi tất cả con đường dường như đã bế tắc, một sự việc kỳ diệu đã xảy ra. Có một vị Trời tên là Tỷ-Thủ-Yết-Ma nhìn thấy khó khăn của vua Ưu Đàm Điền nên đã hoá hiện làm người thợ mộc. Vị Trời này tiến trước nhà vua nói rằng: “Tôi nay vì Nhà Vua mà tạo tượng, nghề khéo của tôi không ai sánh bằng, cúi xin Hoàng thương chỉ sai ai khác” (theo Đại Chính Tân Tu Đại Tạng Kinh).
Chỉ trong một ngày, vị thợ Trời này đã hoàn thành công việc tạo tượng Phật. Tượng được tạo nên có những đặc điểm kỳ diệu: “cao bảy thước một, mặt và tay chân đều màu vàng tía”; mặc dù được tạo từ gỗ thơm Chiên Đàn, nhưng bất cứ ai khi nhìn vào đều biết đó là tượng Phật. Phẩm chất tương truyền là vị Trời chuyên coi sóc về phần kiến trúc, đủ phước tướng trí tuệ.
Tượng Phật được tạo bằng gỗ thơm Chiên Đàn với hình tướng oai nghiêm, đức tính uyên bác
Khoảnh khắc vua Ưu Đàm Điền vừa thấy tượng được tạo thành, tâm linh ông phát sanh khá tin thanh tịnh. Đức tướng Phật được tạc ra với mọi chi tiết trang nghiêm, phẩm chất cao thượng, khiến vua ngay lập tức chứng được Nhu Thuận Nhẫn – một trong những tâm địa tu tập cao cấp nhất. Nhu Thuận Nhẫn theo Vô Lượng Thọ Kinh được hiểu là tâm nhu, trí thuận theo pháp mà không còn nghi ngờ. Ngay sau khi đạt được tâm địa này, vua vô cùng mừng rỡ, bao nhiêu nghiệp chướng và lo buồn đều tiêu tan hết.
Công Đức Vi Diệu của Việc Tạo Tượng Phật
Lợi ích của việc tạo tượng Phật không chỉ dừng lại ở vua Ưu Đàm Điền. Theo kinh điển Phật giáo, Đức Phật đã dạy rằng những ai dùng những tơ sợi, thêu thùa tượng Phật, hoặc dùng chì, kẽm, vàng, bạc, gỗ thơm Chiên Đàn và những vật liệu khác tạo ra tượng Phật – khiến cho bất cứ ai khi nhìn vào đều biết đó là tượng Phật – thì phước báo của người đó rất lớn. Phước báo này bao gồm: thân tướng đoan trang, trừ diệt được nhiều tội chướng nặng nề, thậm chí có thể tiêu trừ những tội cực trọng như Ngũ Nghịch, Thập Ác.
Tại sao công đức tạo tượng Phật lại được xem là vi diệu đến vậy? Lý do nằm ở một sự thật sâu sắc về Phật giáo. Tất cả các Đức Như Lai, từ khi phát tâm tu hành cho đến thành Phật, đã trải qua vô lượng vô biên A-tăng-kỳ kiếp. Trong suốt thời gian tu hành kỳ dài này, các Đức Như Lai đã tích lũy vô lượng phước đức, trí tuệ, các loại hạnh và hạnh. Những Đức Phật thường dùng công đức này để hộ trì cho chúng sinh có đức tín thanh tịnh.
Khi tạo tượng Phật, chính là tạo ra thiện duyên cho nhiều người khởi tín đối với Tam Bảo. Nhờ vào công đức sâu sắc của việc tạo tượng, bao nhiêu người khi nhìn thấy tượng Phật đều tự động sinh khởi niềm tin, tâm kính ngưỡng, những điều này tạo ra một dây chuyền phước báo vô tận. Bởi vì tựa duy, quán sát về đức tướng Phật, hình giả sẽ từng bước thành tựu được đức tính Phật.
Tâm linh kính ngưỡng sinh phát khi nhìn thấy tượng Phật, tạo ra thiện duyên độ đời
Tiêu Chuẩn Yêu Cầu Khi Tạo Tượng Phật
Từ câu chuyện của vua Ưu Đàm Điền, chúng ta có thể nhận ra một điểm rất quan trọng: không phải bất kỳ tượng Phật nào cũng đạt được công đức như những ghi chép trong kinh điển. Vua Ưu Đàm Điền chọn một vị thợ có năng lực chuyên môn cao, một người có cảm thụ tâm linh sâu sắc, để hoàn thành công việc thiêng liêng này.
Những người muốn tạo tượng Phật cần phải hiểu rằng, với lòng tôn kính Phật tứ tuyệt quang minh, nhân thiên đều kính phục trước sắc tướng của Ngài. Do đó, khi tạo tượng Phật, chúng ta cũng phải có một năng lực chuyên môn và một cảm thụ tâm linh sâu sắc mới có thể thực hiện tốt công việc này. Hơn nữa, viết tạo tượng hoặc hộ cúng tượng Phật tất nhiên sẽ có phước báo lớn lao; tuy nhiên phước báo đó sẽ tăng lên bội phần nếu như tượng Phật được tạo hay hộ cúng mang một giá trị tâm linh đặc thù của Phật giáo.
Theo ghi nhận hiện nay, đã có rất nhiều nơi tạo tượng Phật, nhưng để có những tôn tượng đạt chuẩn mà “khiến cho bất cứ ai khi nhìn vào đều biết đó là tượng Phật” thì không nhiều lắm. Điều này cho thấy, không phải cứ tạo tượng Phật là tự động nhận được công đức lớn lao, mà công đức đó phụ thuộc vào chất lượng và ý đồ tu tập của người tạo.
Ý Nghĩa Tạo Tượng Phật Trong Thực Tập Tu Học
Những người chuyên về khắc, đắp, đặp, sơn và hộ cúng tượng của chư Phật có thể khẳng định rằng phước của người ấy rất lớn. Tuy nhiên, phước báo này cũng sẽ tùy thuộc vào mức độ tâm nguyện tu tập của người tạo. Bất kỳ hành động phước đức nào, từ tạo tượng Phật cho đến hộ cúng, đều phải xuất phát từ một tâm nguyện thanh tịnh, không lợi tha, không tự phụng cao.
Nếu tạo tượng chỉ với mục đích để được khen ngợi hay đạt được danh tiếng, thì công đức sẽ không cao. Ngược lại, nếu tạo tượng Phật với tâm nguyện độ chúng sinh, với ước vọng rằng những ai nhìn thấy tượng sẽ sinh khởi đức tín, sẽ tiến trên con đường tu tập, thì công đức sẽ vô cùng cao rộng. Điều này được gọi là “phước báo thanh tịnh”, không lẫn lộn với sự lợi tha.
Trong văn hóa Phật giáo Việt Nam, việc tạo tượng Phật hay các tác phẩm tiêu sư đã trở thành một phần quan trọng của thực tập tu học. Chúng ta sẽ thấy tại các ngôi chùa, nhiều vị thợ truyền thống đã dành cả đời mình để khắc, đắp tượng Phật. Họ xem công việc này không chỉ là công việc bình thường, mà là một hành động tu tập, một cách biểu thị lòng tôn kính Tam Bảo.
Kết Luận: Từ Quá Khứ Đến Hiện Tại
Tượng Phật xuất hiện từ thời Đức Phật còn tại thế, và nó xuất phát từ nỗi khát ngưỡng chân thành của vua Ưu Đàm Điền. Sự kiện này cho chúng ta thấy rằng, Phật giáo không bao giờ cấm đoán sự thờ phụng hay tạo tượng, miễn là nó xuất phát từ tâm tôn kính và hướng tới mục tiêu độ đời.
Công đức của việc tạo tượng Phật là rất vi diệu, nhưng nó không phải là chuyện đơn giản. Nó đòi hỏi sự chuyên tâm, năng lực, và trên hết là tâm nguyện tu tập thanh tịnh. Những ai muốn tạo hay hộ cúng tượng Phật cần phải nhớ rằng, đây không chỉ là một công việc vật chất, mà là một hành động tâm linh có ý nghĩa sâu sắc đối với cá nhân cũng như toàn xã hội.
Qua sự hiểu biết về nguồn gốc tượng Phật, chúng ta sẽ tôn trọng hơn những tác phẩm tượng Phật, bất kể tại những ngôi chùa cổ hay hiện đại. Mỗi tượng Phật là một biểu tượng của lòng tôn kính, một bối cảnh tu tập, và một cách thức để chúng sinh gần gũi hơn với Chánh Pháp.
Tài liệu tham khảo:
- Kinh “Phật Thuyết Đại Thừa Công Đức Tạo Tượng” – Đại Chính Tân Tu Đại Tạng Kinh, tập 16
- Vô Lượng Thọ Kinh – Kinh điển cơ bản của Phật giáo Đại Thừa
- Phật Pháp Bách Vấn, tập I
